Op de valreep voor de kerstvakantie werd de begroting voor 2024 goedgekeurd. Maar dat gebeurde wel met weerstand, twijfels en de nodige zorgen. Dat is niet verwonderlijk gezien de voorgaande financieel tumultueuze maanden, maar het doel is duidelijk: de UT moet over de gehele linie op de centen letten.
Bezuinigen, bezuinigen, bezuinigen
Even terugspoelen naar hoe het ervoor staat qua financiën: de UT leek in 2023 af te koersen op een tekort van 17 miljoen euro, terwijl een tekort van 15 miljoen was begroot. Reden voor het college van bestuur voor een alarmerende mail met stevige maatregelen eind oktober. Uiteindelijk bleek het afgelopen maand wel mee te vallen met dat tekort, dat lijkt uit te komen op ‘slechts’ 8,7 miljoen euro. Dat kwam echter niet door die aangekondigde maatregelen, maar door wat incidentele meevallers. Het operationeel resultaat – die zonder de incidentele resultaten – was nog steeds minus 26 miljoen euro.
De faculteiten en diensten hebben voor 2024 een gezamenlijke bezuinigingsdoelstelling van 12 miljoen euro. Onderaan de spreekwoordelijke streep moeten de diensten quitte draaien en mogen de faculteiten lichtelijk in de rode cijfers duiken. Ergens moet fors bespaard worden dus – en, zoals universiteitsraadsvoorzitter Herbert Wormeester terecht observeerde afgelopen december: ‘Er gaan gaten vallen in de organisatie’. Maar waar die gaten gaan vallen, dat is nog onduidelijk.
Logischerwijs valt het meeste terrein te winnen bij de personeelslasten. Zo is er nog een stop/rem op vacatures en worden tijdelijke contracten niet verlengd. Ook kan er sprake zijn van andere vormen van ‘verloop’, als medewerkers een andere baan vinden, met pensioen gaan of ontslagen worden… Belangrijke datum om rekening mee te houden: 1 maart. Dan moet duidelijk zijn op welke manier de faculteiten en diensten dit jaar gaan bezuinigen. Of hun maatregelen haalbaar blijken? Dat weten we pas in december 2024.
Formeren kun je leren
Na de verkiezingen van afgelopen november, onderhandelen de partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB de komende tijd over een nieuw kabinet. Genoeg vraagtekens hangen nog om die formatie: komen de partijen eruit? Zo ja, wanneer? Zo niet, moeten we weer massaal naar de stembus? Linksom of rechtsom, de immer aanwezige Haagse onstuimigheid gaat haar weerslag hebben op de universiteit en het hoger onderwijs en de wetenschap in brede zin. De partijen die om tafel zitten willen bijvoorbeeld de internationalisering een halt toeroepen en hebben bezuinigingsplannen. Anderzijds kan de UT als technische universiteit wellicht op een voorkeurs- of uitzonderingspositie rekenen bij de rechtse partijen. Of die gevolgen zich in 2024 al doen merken, dat lijkt zeer onwaarschijnlijk. Maar de uitkomst van de kabinetsformatie gaat wel de bandbreedte schetsen waarin de UT moet zien te opereren de komende jaren. In dat opzicht gaat 2024 waarschijnlijk het jaar van voorsorteren op veranderingen worden.
Internationaliseren balanceren
Ondertussen blijft demissionair minister Robbert Dijkgraaf schaven aan zijn wetsvoorstel ‘Internationalisering in Balans’, de wetgeving die het afgelopen jaar de UT al volop z’n greep hield. Vooruitlopend op het wetsvoorstel moeten universiteiten en hogescholen van Dijkgraaf aan ‘zelfregie’ doen: hoe willen ze omgaan met bijvoorbeeld de keuze voor Engelstalig of Nederlandstalig onderwijs, de taalvaardigheid van studenten, de werving in het buitenland en problemen met huisvesting? Ondertussen heeft hij ook de Onderwijsraad om advies gevraagd, een advies dat ‘naar verwachting’ in februari verschijnt. Noem het zorgvuldigheid of een vertragingstactiek van de demissionair onderwijsminister. Hoe dan ook, het wetsvoorstel komt eraan in 2024.
Taalbeleid: het laatste woord nog niet over gezegd
De wetgeving hangt samen met het taalbeleid van de universiteit. Formeel is Engels al ruim vijf jaar de gesproken en geschreven taal op de UT, maar het college van bestuur zette afgelopen najaar de deur open naar een ‘parallel tweetalig’ taalbeleid. Hoe dat er op papier en in de praktijk uit zou moeten zien, daarover is het laatste woord nog niet gezegd. Logischerwijs staat inclusief zijn hoog in het vaandel, maar zal dat ongetwijfeld hand in hand gaan met pragmatisme. Dat zal zowel gelden voor de wandelgangen als voor de collegezalen; afhankelijk van de uitwerking van de Wet Internationalisering in Balans, zullen de UT-bacheloropleidingen zich gedwongen zien hun taalbeleid te toetsen aan die nieuwe wetgeving.
Inspannen voor instroom
Waar de UT op uitgaven moet bezuinigen, moet het aan de inkomstenkant terrein zien te winnen. Bepalende factor daarin is het ‘marktaandeel’ aan studenten. Het ministerie houdt met de verdeling van geld aan de universiteiten rekening met het aantal studenten dat instroomt en afstudeert. De UT worstelt de afgelopen twee jaar met het op peil houden van de instroom. Vanwege die financiële gezondheid van de universiteit is het dus alle hens aan dek richting het komende academisch jaar, zeker in de wetenschap dat de UT de ‘minst bekende universiteit van Nederland’ is. Een grootschalige marketingcampagne moet helpen om de instroom te verhogen, maar betrokkenen zien de nodige beren op de weg: minder vwo-scholieren en minder keuze voor een technische richting of studie. En dan is er ook nog eens die discussie rondom het balanceren van de internationale instroom. De UT moet vrezen voor de afschrikkende werking van die discussie, in de wetenschap dat iemands studiekeuzeproces door de bank genomen zo’n anderhalf jaar duurt.
andere opvallendheden in 2024
- De eerste termijn van rector Tom Veldkamp loopt af in november 2024. Of hij voor een tweede termijn opgaat moet gaandeweg 2024 duidelijk worden.
- Veldkamp heeft de nodige dossiers onder zich, waarbij het de vraag is of 2024 een jaar van oogsten gaat worden. Uit de vorig jaar verschenen onderwijsvisie moet bijvoorbeeld een mastervisie vloeien. Ook hintte hij op het ‘toekomstbestendig maken’ van het UT-onderwijs – van TOM tot lifelong learning. En dan is er nog de erkennen en waarderen-beweging, met de nodige mitsen, maren en bezwaren.
- Er staan vooralsnog twee opvallende afscheidsredes van hoogleraren gepland: voormalig rector Thom Palstra zwaait in oktober af. Een maand eerder neemt universiteitshoogleraar Albert van den Berg afscheid.
- Op huisvestingsgebied: de faculteit ET hoopt op de voltooiing van werkplaats CUBE dit jaar, de ‘kop’ van gebouw Langezijds moet gereed zijn en de faculteit BMS maakt zich op voor een ware volksverhuizing vanwege de verbouwing van Cubicus.
- Ook de studentenhuizen op de campus zien veranderingen tegemoet: 1100 campuswoningen worden stapsgewijs gerenoveerd en verduurzaamd. Aan de boulevard moet de bouw van meer dan 100 studentenwoningen van start gaan.
