Van hoogleraren tot de universiteitsraad tot de Tweede Kamer. Iedereen wil dat de universiteit ‘big tech’ van zich afschudt. Hoe gaat de UT mee in die vaart der volkeren?
‘Als we het hebben over digitale soevereiniteit, dat is een onderwerp waar universiteiten misschien al tien jaar over spreken. Dit jaar, onder druk van allerlei geopolitieke ontwikkelingen kwam die discussie absoluut in een stroomversnelling. Is het wel goed om zo afhankelijk te zijn van andere partijen? We staan zeker achter die beweging en zijn er actief mee bezig. Daarbij is wel goed om op te merken: je kunt als universiteit niet alleen het wiel opnieuw proberen uit te vinden. Dit is een vraagstuk dat we landelijk moeten oppakken – zo niet Europees.’
Landelijk zet ICT-organisatie SURF binnenkort een pilot op met het platform NextCloud, zo werd onlangs bekend. Wat is daarmee het plan?
‘Daar doen we aan mee. De details zijn nog niet helemaal rond, maar het lijkt erop dat de pilot begin volgend jaar start. UT’ers hoeven nu nog niets te doen, daar informeren we ze later over. We merken al wel dat er animo is om met de software van NextCloud te werken, ook vanuit gehele vakgroepen bijvoorbeeld.’
Wat maakt NextCloud een interessant alternatief?
‘Het is een kleinschalig Europees bedrijf, dat een zogeheten gelaagd pakket in een geïntegreerde omgeving aanbiedt. Zo heeft NextCloud onder andere dataopslag, een omgeving zoals Office en meetingsoftware zoals we dat gewend zijn met Teams. Toch – wat ik ervan heb gezien – kan NextCloud mogelijk wel een stap terug zijn in functionaliteiten en performance ten opzichte van Microsoft. Dat zal de pilot echter moeten uitwijzen, in hoeverre zo’n alternatief goed werkt hier. En NextCloud is een van de alternatieven waar we naar kijken. Wellicht zijn er nog andere interessante aanbieders.’
Want ondertussen maken we nog volop gebruik van Microsoft-software…
‘Precies. En met Microsoft als bedrijf hebben we zeker goede ervaringen – dat moeten we niet vergeten. Bovendien zit Microsoft er zelf ook niet op te wachten als we in Europa massaal over zouden stappen op een alternatief, want hier hebben ze veertig procent van hun afzetmarkt. Het bedrijf is erbij gebaat om die markt te behouden en goed te bedienen. Anderzijds is de realiteit wel dat Microsoft zich als Amerikaans bedrijf moet houden aan Amerikaanse wetgeving. Dat had recentelijk zijn impact op het Internationaal Strafhof, dat overstapte naar een alternatief (de hoofdaanklager kon ineens zijn mail niet meer in vanwege Amerikaanse sancties, red.). Als je hier op de UT je bestanden opslaat op OneDrive, dan bestaat de kans dat de Amerikaanse overheid zich toegang verschaft tot die bestanden – onder de zogeheten Patriot Act. Dat is de realiteit waar we mee te maken hebben.’
Hoe zorgen we ervoor dat we die afhankelijkheid verkleinen?
‘Zoals met de pilot met NextCloud. Onze strategie vanuit LISA is dat we risico-gebaseerd werken: waar is de afhankelijkheid het grootst en hoe zorgen we dat we op z’n minst een tijdelijke oplossing hebben – mochten we in eenzelfde situatie komen als het Internationaal Strafhof. We moeten de continuïteit van de UT kunnen waarborgen.’
Over een jaar, waar staan we dan?
‘Het gaat een interessant jaar worden. De pilot met NextCloud is dan afgerond. Bovendien zijn we nu ook bezig met een project voor een volledig soevereine werkplek, met een pc met Linux en LibreOffice. Het opschalen, dat is in alle gevallen de grote uitdaging: hoe zorgen we dat we iets hebben waar een grote organisatie met meer dan vijftienduizend apparaten mee uit de voeten kan?
Daarnaast spelen nog allerlei ontwikkelingen rondom AI, die ook raken aan digitale soevereiniteit. En je ziet dat Europa via de EuroStack-beweging op geopolitiek vlak soevereiner wil worden, van grondstoffen tot chips. Het valt me op hoeveel urgentie het onderwerp in korte tijd kreeg, want zowel universiteitsbestuurders als hun IT-afdelingen pakken samen de handschoen op om te werken aan een gezamenlijke digitaliseringsstrategie. Zoals gezegd: we kunnen het als universiteit niet alleen. Van die boodschap lijkt iedereen doordrongen.’
