De UT hanteert vanaf nu een breed voorzorgsbeginsel, zo staat te lezen in het beslissingsvoorstel van het college van bestuur, dat vorige week werd behandeld in de overlegvergadering met de universiteitsraad. Dat houdt in dat de UT geen nieuwe samenwerkingen voor onderzoeken start of verlengt als de overheid in zo’n conflictgebied buitensporig geweld gebruikt, mensenrechten schendt of als er oorlogsmisdaden of genocide plaatsvinden. Momenteel gaat het specifiek om Afghanistan, de Democratische Republiek Congo (DRC), Ethiopië, Israël en bezette gebieden, Myanmar, Syrië, Soedan en Jemen.
Mitsen en maren
Er zit wel een maar aan: deze regel geldt niet als het onderzoek bijdraagt aan het beschermen van mensenrechten, geweld voorkomt, menselijk lijden verlicht en bijdraagt aan het herstel van vrede en diplomatie. Ook moet er eerst uitvoerig op ethisch niveau naar gekeken worden, zo staat in het voorstel.
Een ander punt is dat de UT niet zomaar met lopende projecten kan stoppen. Volgens het CvB kan de UT pas juridische stappen tot beëindiging van de samenwerking nemen als geldverstrekkers hun beleid erop aanpassen en als andere consortiapartners het ermee eens zijn. Het CvB geeft aan dat ze wel hun zorgen over bepaalde situaties kenbaar willen maken, bijvoorbeeld over Israël en Gaza. Ook erkennen ze dat ze nooit helemaal duidelijk kunnen weten hoe onderzoeksresultaten uiteindelijk gebruikt worden.
Deur op een kier
Omdat partners in dergelijke landen niet per definitie achter het beleid van hun overheid staan en hun onderzoek daarbij vaak niets met de situatie te maken heeft, staat de deur naar samenwerking op een kier onder de noemer ‘academische vrijheid’. Volgens UT-collegevoorzitter Vinod Subramaniam werkt dat principe ook andersom: ‘We willen onze mensen ook niet dwingen om mee te werken aan iets waar ze niet achter staan.’
Rode Kruis
Als startpunt om te bepalen om welke gebieden het gaat, gebruikt de UT de lijst van het Internationaal Comité van het Rode Kruis. Volgens de Uraad is dat aan de ene kant goed, om te voorkomen dat beslissingen verzandden in eindeloze discussies op basis van persoonlijke meningen. Aan de andere kant is het problematisch, omdat bijvoorbeeld ook Oekraïne op die lijst staat, terwijl de UT daar juist wel mee in zee gaat. Uraadslid Catalin Popa gaf rapporten van Amnesty International en Human Rights Watch als alternatief. Subramaniam: ‘Het Rode Kruis staat hoog aangeschreven, we moeten ergens beginnen en het nuchter bekijken. We staan open voor suggesties.’
Interdisciplinaire beoordelingscommissie
De Uraad stelde voor dat potentiële samenwerkingen beoordeeld moeten worden door een interdisciplinaire commissie, om transparantie en aansprakelijkheid te bewaken. Ook moeten de namen van de leden bekend zijn, om maximale openheid te garanderen. Daarbij riepen ze op om te verkennen of er ook meer inspraak vanuit studentengeledingen en medewerkers mogelijk was. Volgens Subramaniam is het zaak om er ‘zo open mogelijk en zo gesloten als nodig’ mee om te gaan, om mensen te beschermen, maar wel complete transparantie in het proces te garanderen.
Zo’n commissie komt er, maar dat kan even duren, gaf manager integrale veiligheid Erwin Medendorp aan. ‘Het moet een ethisch-morele commissie worden. Een werkgroep buigt zich de komende tijd over de grondbeginselen voor die commissie en met welke vraagstukken ze zich bezighouden’.
Israël en Gaza
Verder riep de Uraad op om zo snel mogelijk alle samenwerkingen met Israël stop te zetten. Daarover zei het bestuur ‘zeer binnenkort’ met een beslissing te komen. Volgens Medendorp heeft de UT bij de Nederlandse overheid aan de bel getrokken over Israëlische schendingen van het associatieverdrag, maar kunnen ze niet zomaar uit lopende betrekkingen stappen.
De Uraad adviseerde vorige week positief op het voorstel van het college van bestuur.
