‘Trump is veel in het nieuws, dat is akelig en blijft in mijn hoofd zitten’

Vrolijk zwaait Cas Last de voordeur open van zijn woning in hartje Groningen. Met zijn zonovergoten appartement in een negentiende-eeuws herenhuis, met uitzicht op een singel, lijkt de masterstudent technische natuurkunde de loterij op de woningmarkt succesvol te hebben uitgespeeld. Maar niets is minder waar, grinnikt hij, terwijl hij voorgaat naar de eerste verdieping, waar de huiskat kalmpjes rondparadeert. ‘Het is een oud en tochtig pand, we hebben niet eens een badkamer.’ Hij gebaart naar een deur in de gang: ‘Onze douche zit in die kast.’

Last woont hier samen met zijn vriendin, maar doordeweeks slaapt hij bij zijn ouders in Coevorden. Vandaaruit is het maar een uurtje treinen naar Enschede, in plaats van de twee uur die het hem vanuit Groningen zou kosten. Leuk is anders, bekent hij, maar hij hoeft het nog maar een jaartje uit te zingen. Dit jaar zal hij zijn master afronden. ‘Het was hard werken om tot dit punt te komen, maar ik ben zo blij dat het gelukt is.’

Voor hij in 2024 aanmeerde bij technische natuurkunde dobberde hij zeven jaar langs vier verschillende studierichtingen. Als hij als achttienjarige schoolverlater zijn hart had gevolgd was het allemaal heel anders gelopen. De sterren stonden gunstig voor een rimpelloze studietijd: het leren ging hem van jongs af aan makkelijk af. Op de basisschool verslond hij boeken over sterrenkunde. Als tiener klom hij na het stappen thuis langs de regenpijp omhoog en lag urenlang op het dak naar de sterren te kijken. Tegen het eind van zijn middelbare school begon hij te dromen over een studie natuurkunde, maar hij durfde zich niet aan te melden. Onzekerheid en zelftwijfel waren in zijn hoofd gekropen, vertelt hij, terwijl hij een volle theepot op de salontafel zet. ‘Ik was vroeger een gesloten, verlegen, onzeker mannetje, ik had last van faalangst. Dat heb ik nog wel op momenten, al kan ik er nu beter mee omgaan.’

Hoe kwam dat gevoel in je leven?

‘Het zit er van nature in. Ik heb tijd nodig om aan mensen te wennen en ik ben heel gevoelig voor sociale context.’

Gebeurde er ook iets in je sociale omgeving, waardoor je meer onzeker of verlegen werd?

‘Tot mijn vierde woonde ik in Koekange, een klein dorpje in Drenthe. Mijn ouders hadden een grote boerderij die niet meer in bedrijf was. We hadden kippen en schapen, en ik was toen al gek op de natuur. In Coevorden voelde ik me wat minder thuis. De oorspronkelijke Coevordenaren zijn vrij op zichzelf. Aan het voetballen heb ik veel vrienden overgehouden, maar er liepen ook lompe types rond met rare wereldbeelden. Het was ons kent ons en alles wat daarbuiten staat, daar sluiten we ons een beetje voor af. Mijn middelbareschooltijd was ook niet altijd zo zorgeloos. Na de tweede klas gymnasium ging ik verder op het atheneum en kwam in een minder leuke klas terecht. Geen grote mond terug, dat maakte van mij een makkelijk slachtoffer.’

Werd je gepest?

‘Nou, niet gepest, maar er gebeurden soms dingen die niet helemaal normaal waren, soms werd het fysiek. Op die leeftijd was ik niet in staat om daar wat van te zeggen of een grens te trekken. Die tijd heeft me later ook nog parten gespeeld. Het schoolwerk zelf boeide me ondertussen steeds minder. Op de basisschool vond ik het leuk om te leren, maar in de puberteit kwam de apathie. Het leren ging mij makkelijk af, daar word je een beetje lui van. Ik dacht: waarom zou ik mijn best doen? In de derde klas bleef ik zitten, ik heb het VWO met grote moeite afgemaakt. Het was trekken aan een dood paard.’

Toch begon je direct aan een studie biologie in Groningen.

‘Mijn studie was een kwestie van willekeur, want ik wist niet goed wat ik wilde. Eigenlijk wilde ik toen al natuurkunde doen, maar door mijn onzekerheid en omdat ik het niet super deed op school, twijfelde ik of ik het kon.’

Wat is voor jou nu de magie van natuurkunde?

‘Dat het allesomvattend is. Natuurkunde is een manier om de realiteit te beschrijven die ook iets filosofisch heeft: waarom werkt iets op een bepaalde manier en welke wetten liggen daaraan ten grondslag? Als je bladeren ziet waaien of de zon ziet schijnen denk je: oké, dit zit erachter. Dat is zo gaaf! Je voelt warmte, wind, je leert hoe circulatie en convectie werkt, je ziet continu van alles om je heen gebeuren dat je kunt koppelen aan natuurkunde. Daar geniet ik van.’

Maar goed, je begon met een studie biologie. Hoe beviel dat?

‘Ik vond het hartstikke leuk, maar na een half jaar ging het helemaal mis. Ik was nog niet klaar om op mezelf te wonen. Mijn eerste kamer was in huis bij een volwassen kerel die al werkte en een kamer over had. Ik was 18 en wist amper hoe ik moest koken of schoonmaken. Zonder mijn moeder die mij bij kon sturen genoot ik te veel van het studentenleven. Al die vrijheid kon ik helemaal niet aan. Ik haalde mijn tentamens niet, op zeker moment kwam ik helemaal niet meer opdagen. Halverwege het jaar ben ik gestopt en weer thuis gaan wonen. Het jaar daarop ging ik international business administration studeren.’

'Aan het begin van het tweede jaar dacht ik al: als ik dit mijn hele leven moet doen, word ik hartstikke ongelukkig'

Jouw hart klopte opeens voor het zakenleven?

Last schiet in de lach. ‘Wat daar de motivatie voor was is mij nog steeds een raadsel, want bedrijfsvoering heeft me nooit geïnteresseerd. Maar een vriend van mij deed het en hij was er enthousiast over. Aan het begin van het tweede jaar dacht ik al: als ik dit mijn hele leven moet doen, word ik hartstikke ongelukkig. Ik wilde niet terecht komen in zo’n bullshitbaan. Maar ik heb het afgemaakt.’

Tekst gaat verder onder de foto.

‘Ik overwoog om alsnog een bachelor natuurkunde te doen, maar ik zag het niet zitten om weer vanaf nul te beginnen. Toen ben ik in Twente een master Environmental & Energy Management gaan volgen. Het was interessant, maar nog steeds niet wat ik wilde. Ik zocht contact met de technische variant van die opleiding - Sustainable Energy Technology. Maar met mijn achtergrond vonden ze het niet verstandig om me toe te laten. Het is een technische master, de meeste studenten daar hebben al werktuigbouwkunde of elektrotechniek gedaan. Maar ik dramde een beetje door en mocht het toch proberen.’

Terwijl je net vertelde dat je best onzeker bent.

‘Maar als ik ergens mijn zinnen op zet ga ik er volledig voor. Ik mailde de studieadviseur: stel dat ik nu al voorbereidende bachelorvakken doe en daarna begin aan de pre-master? Dat mocht, en het ging hartstikke goed.’

Opgewekt: ‘De UT was heel schappelijk. Want vorig jaar stapte ik wéér over, naar een master technische natuurkunde.’

Waarom is technische natuurkunde nu je ultieme studierichting?

‘Het mooie aan technische natuurkunde is dat je technologieën creëert die de maatschappij en het leven van mensen kunnen verbeteren. Neem een project als The Ocean Cleanup, waarbij plastic uit oceanen en rivieren wordt gevist. Of een techniek als CO2 capture, waarmee je CO2 aan een bepaald materiaal hecht en CO2 letterlijk uit de lucht kunt halen. Zo verminder je het broeikaseffect.’

Last moet nog een bachelorvak afmaken en dan begint hij, samen met de promovendus die hem begeleidt, aan zijn mijn afstudeerproject, over het zogenoemde Quantum Spin Hall Effect. Hij springt op en haalt er een kladblok bij. Enthousiast begint hij een grafiek te schetsen op ruitjespapier om het natuurkundige fenomeen uit te leggen: ‘Als je bepaalde materialen dun genoeg maakt krijgen ze een soort beschermde kanalen aan de rand van dat materiaal wat ervoor zorgt dat ze hun energie minder snel verliezen.’

Wat kun je er vervolgens mee?

‘Met het Quantum Spin Hall Effect kun je heel efficiënt elektronen transporteren, dat bespaart energie. Overal waar je geleiding nodig hebt is dat voordelig. Onze computers en telefoons zitten vol met transistors. Nu artificial intelligence steeds belangrijker wordt, worden dat er alleen maar meer. Als je daar iets in kunt besparen kan dat een enorme impact hebben, want AI kost veel energie.’

Wat zou je willen doen als je straks bent afgestudeerd?

‘Energietransitie vind ik een belangrijke ontwikkeling, dus wellicht iets met waterstof of zonne-energie. Kernfusie is ook gaaf, dat is eigenlijk hoe een ster in elkaar steekt. In een ster worden waterstofatomen gefuseerd, dat levert energie op. In Zuid-Frankrijk bouwt men nu een machine waarbij dat proces kan worden gecontroleerd. Zij willen eigenlijk een ster op aarde maken, op kleine schaal. Daar zou je potentieel veel schone energie uit kunnen halen.’ Stralend: ‘Dat is cool hoor. Onderzoek trekt mij ook, misschien wil ik wel promoveren. Ik vind leren gewoon ontzettend leuk. Lesgeven lijkt me ook mooi.’

Last popelt om aan het werk te gaan. ‘Vanwege die switch, die bachelor die heel anders was dan wat ik nu doe, ben ik lang aan het studeren. Ik ben blij dat ik het deed, maar mijn vriendin werkt al een paar jaar, zij brengt het brood op de plank. Het is een beetje wachten op mij, tot ik ook ga verdienen. Mijn vrienden en vriendinnen beginnen aan de volgende stap in hun leven, dat wil ik ook. Ik wil graag verhuizen, en ik heb zin om te reizen. De wereld is groter dan Groningen en Enschede.’

Is de onzekerheid uit je tienerjaren wat meer op de achtergrond komen te staan, nu je weet wat je wil?

‘Die onzekerheid over wat andere mensen van mij vinden zal ik altijd een beetje houden, maar dat is prima, dat geeft ook zelfreflectie. Duidelijk krijgen wat me echt interesseert heeft mij rust gegeven. Als ik naast medestudenten zit die al vier jaar natuurkunde studeerden, denk ik: ik kom net kijken. Maar ik weet nu wel heel goed wat ik leuk vind en waarom. Dat is veel waard.’

Als je straks bent afgestudeerd, wat neem je dan mee van jouw studie aan de UT?

‘Ik heb heel hard leren werken en ik heb ook té hard leren werken. Vorig jaar deed ik een master en een premaster naast elkaar, en nu zit ik aan mijn limiet. Een burn-out wil ik het niet noemen, maar ik heb wel stress van het veel van huis zijn en het vele gereis. Vorig jaar studeerde ik bijna non-stop en kreeg daar fysieke klachten van. De stress moet eruit, en als je jezelf daar geen ruimte in gunt, gebeurt het op deze manier. Ik moet de balans tussen werk, studie en ontspanning in acht nemen en ook leuke dingen doen naast mijn studie.’

In een hoek van de huiskamer prijkt een platenspeler, tegen een klein bureau leunen een akoestische gitaar en een elektrische gitaar. ‘Tijdens de Covid-epidemie leerde ik mezelf via YouTube gitaar spelen. Ik woonde toen in een kamer die niet meer was dan een soort kubus met een zijraam, vrij deprimerend. Na anderhalf jaar lockdowns en binnen zitten werd mijn wereld heel klein, tot ik van mijn ouders voor mijn verjaardag een gitaar kreeg. Urenlang zat ik blues te pingelen. Muziek geeft mij nog steeds plezier en troost als ik me even niet zo goed voel.’

'Van alle ellende in de wereld word ik ook down'

Maar muziek alleen is niet genoeg om zijn leven op koers te houden, merkt Last. Binnenkort gaat hij met iemand praten, in een poging om van zijn klachten af te komen. ‘Ik denk dat het goed is als ik een beetje hulp krijg om de wereld in te gaan, in plaats van dat alles zich in mijn hoofd afspeelt.’

‘Het is niet alleen studiestress. Sociale media en die constante stroom van informatie doen mij ook geen goed. Een half jaar geleden ben ik van alle socials afgegaan. Ik ben klaar met die ideaalplaatjes op Instagram. Van alle ellende in de wereld word ik ook down. Trump is veel in het nieuws, dat is akelig, dat blijft in mijn hoofd zitten. Het is frustrerend dat je jong bent en impact wil maken in de wereld, terwijl er een kerel van tachtig in het Witte Huis zit die als een sloopkogel overal doorheen gaat. Dat geeft een machteloos gevoel.’

Waar zit je het meest mee als je om je heen kijkt in de wereld?

‘Het is een hele rare tijd, we bevinden ons op een bijzonder punt in de geschiedenis: de oorlog in Europa, Israël. Ik heb moeite met dat naar binnen keren van landen, met die xenofobe zondebokkenpolitiek, alsof migranten de oorzaak zijn van alle problemen. Het voelt zo asociaal, mensen worden gewoon als een groep weggezet. Het idee van Nederland eerst vind ik onzinnig. Het belang van samenwerking wordt vergeten. Ik merk dat ik ook best veel met mezelf bezig ben - ik wil dit worden en dat gaan doen. Soms denk ik: is dat de juiste focus? We moeten het toch met z'n allen doen?’

Doe je daar al concreet iets voor?

‘Eigenlijk niet. Ik zou graag iets politieks of maatschappelijks willen doen, maar hoe dat er precies uit zou moeten zien, weet ik nog niet, daar ben ik nu over aan het nadenken.’

Dat extreemrechts opkomt in Nederland, merk je dat ook op de campus?

‘Ja, met die recente ontslagronde op de UT komt het dichtbij. We gaan politiek naar rechts en het geld gaat ergens anders heen. Dat vond ik pijnlijk om te zien, ook de manier waarop. Mijn docent voor het vak instrumentatie werd tien minuten na het begin van zijn college gemaand om even buiten te komen. Toen zei hij, ik maak eerst het college af. In de pauze hebben ze hem verteld: luister eens, je bent ontslagen. Dat vind ik een vrij onmenselijke manier van doen. Ik snap dat het moet gebeuren, omdat er budgettekort is door politieke keuzes. Maar je hebt wel invloed op de manier waarop je dat brengt. Ik vond het knap dat hij het uur nog afmaakte. Aan het eind zei hij: dit is waarschijnlijk het laatste college dat ik jullie gaf.’

'Je mag niet meer kritisch zijn. Er waait een anti-intellectuele wind'

Praten studenten daar onderling over?

‘Onder studenten heerst veel onvrede over hoe het nu gaat. Al die onderwijskortingen zijn gefocust op de korte termijn, dat vinden veel medestudenten onbegrijpelijk en dom. Zelfs de NOS berichtte over alle ontslagen. Voor de universiteit is dat slechte marketing. Als je als aankomende student twijfelt tussen Delft, Eindhoven of Twente, kies je misschien niet meer voor Twente.’

Tekst gaat verder onder de foto.

‘Buitenlandse studenten zijn angstig: als dit doorzet, moet ik dan straks weg uit Nederland? Politieke keuzes raken daadwerkelijk mensen, en uiteindelijk zullen we dat allemaal gaan voelen. Veel studenten zijn bezorgd over hoe de wereld er over een jaar of dertig uitziet. Dan heb je het over klimaatverandering, de biodiversiteit die snel afneemt. De kans op oorlog is in een stroomversnelling gekomen door de houding van Trump. Met vrienden bespreek ik weleens: stel dat er een NAVO-land binnengevallen wordt, dan is er nu een reële kans dat er een beroep op ons wordt gedaan.’

Zou je bereid zijn om te vechten in een Europees leger?

‘Ik ben geneigd om dapper ja te zeggen.’

Extreemrechtse partijen vallen de gevestigde instituten aan, van de overheid en de media tot de rechtspraak en de wetenschap.

‘Je mag niet meer kritisch zijn. Er waait een anti-intellectuele wind. Je voelt dat er een splitsing ontstaat tussen de universitair geschoolde mensen en de meer praktisch geschoolde mensen. Dat zie je duidelijk in de Verenigde Staten. De wetenschap wordt daar meer als een mening gezien dan als een objectief gegeven. Daarmee wordt de wetenschap rijp voor politieke beïnvloeding en word je ongewenst als je niet in de pas loopt, of niet de conclusies trekt die de politieke macht verwacht. In Amerika zie je dat klimaatwetenschappers niet meer met buitenlandse wetenschappers mogen praten en niet meer naar de IPCC-conferenties in China mogen. Dat zijn zorgwekkende ontwikkelingen.’

Zou dat jouw vakgebied kunnen beïnvloeden?

‘Zeker, klimaatwetenschap is een vorm van natuurkunde. Het IPCC zegt dat de kans dat de klimaatverandering door de mens wordt veroorzaakt 99% is. Daar moeten we nú iets aan doen. Maar gedragsverandering kost moeite en roept weerstand op. Dat is volgens mij waarom je nu die ruk naar rechts ziet.’

Ondertussen biedt je studietijd ook een kans om je eigen pad te kiezen in het leven. Heb jij behoefte om dingen anders te doen dan bijvoorbeeld je ouders?

‘Ik ben daar de laatste jaren bewust mee bezig: wat vind ik zelf nou eigenlijk? Ik besloot dat ik mezelf meer wil laten horen, maar dat is mij niet echt meegegeven vanuit huis. Mijn ouders zitten allebei aan de linkerkant. Ze vinden het belangrijk om sociaal te zijn en empathie te hebben voor je medemens, maar zij dragen dat niet openlijk uit. Vooral mijn vader is wat gereserveerder en conflictvermijdend, daarin lijken we op elkaar. Maar ik vind het belangrijk, ook door alle problemen in de wereld, om mijn mond open te trekken als ik het ergens echt niet mee eens ben. Niet omdat ik verwacht dat ik zo'n gigantische invloed heb hoor. Maar ik denk dat als genoeg mensen zich uitspreken, het wel degelijk invloed heeft.’

Dan is een interview als dit misschien ook spannend?

‘Ik twijfelde er serieus over, maar nam mezelf voor dat ik minder gesloten wil zijn. Dit is een mooie vuurdoop.’

Hoe kijk jij naar de toekomst?

‘Toch wel hoopvol. Je moet jezelf niet verliezen in de waan van de dag, je kunt beter naar de lange termijn kijken. We maken nu een ruk naar rechts, maar dat zijn toch cycli denk ik. We moeten niet doen alsof alles verloren is in de wereld. Over vier jaar is Trump weer weg, en dan zal blijken dat zijn kortzichtige oplossingen niks oplossen. Ik geloof dat dat de kunst is: een beetje stoïcijns in de wereld staan, terwijl je je ogen openhoudt voor wat er om je heen gebeurt.’