D66 en CDA willen zo snel mogelijk een nieuwe regering vormen en de ministersploeg van premier Dick Schoof naar huis sturen. De twee partijen gaan extra geld uitgeven aan onderzoek en innovatie, hebben ze afgesproken.
Dat zal adviesraad AWTI als muziek in de oren klinken. De raad pleit vandaag voor nieuwe miljardeninvesteringen in onderzoek en innovatie, speciaal voor het oplossen van vraagstukken die anders een “ontwrichtend effect hebben op de samenleving en economie”.
De onafhankelijke Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie schrijft jaarlijks enkele adviezen, die in kringen van politiek en wetenschap met enige waardering worden ontvangen of anders voor kennisgeving worden aangenomen.
Bruins
Grotere bekendheid verkreeg de AWTI in 2024: toenmalig voorzitter Eppo Bruins verbaasde vriend en vijand door in een kabinet met de PVV te stappen. Namens NSC werd hij de minister van Onderwijs en nam hij harde bezuinigingen op onderwijs en onderzoek voor zijn rekening.
Intussen blijft de AWTI onverstoorbaar voor het omgekeerde pleiten. In ‘Weerbaar en toekomstbestendig’ vertellen de raadsleden hoe Nederland met miljarden euro’s voor onderzoek en innovatie grote problemen het hoofd kan bieden. Het prijskaartje: 0,5 procent van het BBP, oftewel zo’n vijf miljard euro per jaar.
Met dit geld kan de overheid een ‘instrument’ in leven roepen dat ‘grootschalig en langjarig onderzoek en innovatie’ financiert. De gekozen afkorting is GLOOI.
Graaifonds
Eerdere pogingen tot zulke grote uitgaven werden niet wat men ervan verwachtte. Het Fonds Economische Structuurversterking (1995-2011) was tijdelijk en er kwam scherpe kritiek op de verdeling van het geld. Het recentere Nationaal Groeifonds werd omgedoopt tot Nationaal Graaifonds, toen partijen in de Tweede Kamer het geld voor andere doeleinden gingen gebruiken, zoals lagere accijns op brandstof.
Dit soort tijdelijk geld helpt niet om structureel iets voor elkaar te krijgen, meent de AWTI. De politiek zou enkele thema’s moeten aanwijzen waarop Nederland ofwel nog sterker moet worden ofwel zijn zwakte moet wegpoetsen. En dan zou de financiering langjarig moeten doorlopen, zodat ook het bedrijfsleven zin krijgt om mee te doen.
Vlaams voorbeeld
Voor een voorbeeld kijkt de AWTI naar de zuiderburen. In Vlaanderen zijn Strategische Onderzoekscentra opgericht, waarvan de financiering is gekoppeld aan bepaalde doelen. De politiek kan zich er minder mee bemoeien terwijl deze centra wel periodiek geëvalueerd worden.
Er moet nog wel wat water door de Rijn voordat het zover is. Je zou met pilots kunnen beginnen, oppert de AWTI. Dat is politiek een slimme aanbeveling: de ervaring leert dat ministers sneller steun krijgen voor een experiment dan voor een systeemwijziging. Wel kan zo’n experiment dan als opstapje naar een ander systeem dienen.
Informateur Sybrand Buma praat deze week met andere partijen over de agenda die D66 en CDA samen hebben opgesteld. Daarin zit nog veel ruimte. Hoe de investeringen in onderzoek en innovatie in het nieuwe kabinet vorm gaan krijgen, is dus nog niet bekend.
