PVV, VVD, NSC en BBB wilden aanvankelijk harder op onderwijs en onderzoek bezuinigen dan ze nu doen. Ze gingen onder meer een langstudeerboete voor trage studenten invoeren en het aantal internationale studenten verminderen, spraken ze af.
Maar in de Eerste Kamer hebben ze geen meerderheid. Afgelopen december sloten ze daarom voor hun onderwijsbegroting een compromis met de drie christelijke partijen CDA, SGP en ChristenUnie plus JA21. Sommige bezuinigingsplannen gingen helemaal niet door, andere werden verzacht.
Deze meewerkende oppositiepartijen waren onaangenaam verrast toen in de Voorjaarsnota (waarin het kabinet financiële tegenvallers opvangt) toch weer nieuwe bezuinigingen van zo’n 400 miljoen euro opdoken. Dit trof vooral het basis- en voortgezet onderwijs, maar ook het mbo en hoger onderwijs moesten miljoenen inleveren.
Gevallen
Inmiddels is het kabinet gevallen en oppositiepartijen zien hun kans schoon, bleek woensdag in het debat over de Voorjaarsnota. ‘Nu de racistische en extreemrechtse PVV het kabinet uit is’, zei bijvoorbeeld Tweede Kamerlid Doğukan Ergin (DENK), ‘kunnen we afscheid nemen van hun afbraakbeleid en hun faalbeleid. We kunnen die pijnlijke bezuinigingen op het onderwijs van tafel vegen.’
Andere partijen sloegen een kalmere toon aan. André Flach (SGP) wilde van het kabinet weten waarom er nieuwe onderwijsbezuinigingen zijn aangekondigd, na het eerdere compromis met de oppositie. ‘Het kabinet ziet toch dat daar geen politieke meerderheid voor is?’
Amendementen
Er zijn verschillende amendementen ingediend om de onderwijsbezuinigingen geheel of gedeeltelijk te schrappen. ‘Er komen verkiezingen aan’, onderstreepte Jimmy Dijk van de Socialistische Partij. Een amendement om alles terug te draaien (dus óók eerder aangekondigde bezuinigingen van dit kabinet) kwam van D66, GroenLinks-PvdA, PvdD, Volt, SP en DENK.
In dat rijtje ontbreken dus de christelijke partijen en JA21. Zij staan (samen met D66) onder een ander amendement, dat alleen over de nieuwe bezuinigingen gaat die in de Voorjaarsnota zijn aangekondigd. Dat lijkt dus een haalbaar voorstel.
In plaats van bezuinigen op onderwijs willen deze oppositiepartijen aanmoedigen dat mensen hun AOW iets later opnemen (à 200 miljoen euro). Verder willen ze de boetes op onderlinge prijsafspraken van bedrijven verhogen (ook dat zou 200 miljoen euro opleveren).
NSC zette alvast de deur op een kier. Tweede Kamerlid Folkert Idsinga wilde nog niets toezeggen, maar noemde het een sympathiek amendement: ‘Daar zal mijn collega die over onderwijs gaat heel blij mee zijn.’
Heinen
Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) daarentegen zag er weinig in. ‘Ik ben als laatste in Den Haag de Voorjaarsnota nog aan het verdedigen. Het zoet wil iedereen graag verdedigen, maar voor het zuur sta ik hier toch wel alleen.’ Sterker nog, hij verdedigde zelfs nog even de gesneuvelde langstudeerboete, die volgens hem prima had gekund.
Als het amendement van het zelfverklaarde monsterverbond (D66, JA21 en de christelijke partijen) erdoor komt, scheelt dat voor universiteiten en hogescholen een bezuiniging die zou oplopen tot 59 miljoen euro in het jaar 2030. Ook krijgen de instellingen dan meer geld om de inflatie op te vangen.
