Hugo Barbas, die met zijn onheilstijding veel stof heeft doen opwaaien, verheelt bij dit alles niet dat de UT ook best de hand in eigen boezem mag steken. Behoorlijk. 'Ik bespeur op managementsniveau geen of te weinig sense of urgency. Cultuuromslag? Dat schiet niet op. Er is een cultuurschok nodig om de mensen te doen inzien dat de UT er financieel buitengewoon slecht voor staat en dat de ingrepen fors zullen zijn.' Hij erkent daarbij echter wel, als verzachtende factor, dat geen enkele dienst of faculteit exact weet waar ze aan toe is. Dat zal pas de komende maanden blijken. Barbas: 'Dat mag zo zijn. Maar ik heb tot nu toe weinig fundamentele bezuinigingsvoorstellen voorbij zien komen'.
Het echte probleem, aldus Barbas, is dat de UT enerzijds kampt met een fors begrotingstekort en anderzijds opgezadeld zit met de erfenis die in 1995 is nagelaten door het ministerie, zijnde het gebouwenbestand dat in dat jaar van rijkshanden overging naar UT-eigendom. Echter zónder een fatsoenlijke financiele injectie om het achterstallig onderhoud weg te werken. 'Daar lopen we nu keihard tegenaan.' Dit geldt overigens voor alle universiteiten, zij het dat de UT er volgens hem het ergst aan toe is omdat het gaat om een relatief jong gebouwenbestand dat vrijwel gelijktijdig is gerealiseerd (jaren zestig, beginjaren zeventig) en nu dus en bloc aan renovatie en reparatie toe is. Sommige andere universiteiten hebben op de valreep, dus vlak voor de overdracht, nog een flink bouw-bedrag in de wacht kunnen slepen.
Barbas stelt met klem niet zover te willen gaan zijn voorgangers te verwijten dat er geen bruidsschat is binnengehaald. 'Daar zul je mij niet over horen. Dat was die tijd. Het verandert bovendien niks aan de zaak.'
'Er wordt van mij het onmogelijke gevraagd. Ik kan niet voldoen aan de verplichting tot bouwen en renoveren als er geen geld is. Op basis van het convenant met de gemeente moet nu de eerste spade de grond in om een begin te maken met het vastgoedplan. Over dat plan zijn we het intern volledig eens, dat is dus het punt niet meer. Als we niet snel starten gaan we de deadline van november 2008 niet halen. Dat staat vast, daar zit geen rek in. De UT is verplicht om rond die tijd zijn gebouwenbestand arbo-en milieutechnisch vernieuwd en op orde te hebben. Halen we die datum niet dan zal de gemeente gebouwen sluiten. Stapsgewijze realisering van het vastgoedplan vergt een investering van in totaal zo'n 300 miljoen gulden, wat neerkomt op een jaarlijkse rente en aflossing van 30 miljoen. Een bank zal dat bedrag pas lenen als de UT kan aantonen dat het de komende jaren aan deze structurele verplichting kan voldoen. Het probleem is dat we dat niet kunnen. We hebben geen cash. Er zit te weinig geld in kas. Zó weinig dat we bij een gelijkblijvende situatie vanaf 2003 moeten gaan lenen om alleen al de exploitatie rond te krijgen. Maar het betekent vooral dat we de gewenste lening voor de bouw, althans als het blijft zoals het is, niet krijgen. Dus kunnen we niet bouwen, halen we ons schema niet en moeten er gebouwen worden gesloten. Willen we dat? Nee, maar op eigen kracht komen we er niet. We hebben de hulp nodig van de minister om uit deze malaise te komen, die we zelf niet hebben veroorzaakt.'
Als het slechts om een begrotingstekort zou gaan, was dat geen reden geweest op te stappen, aldus Barbas. Het is meer 'de combinatie van' die hem noopt te vertrekken. Legt uit, in guldens: 'We zijn een club met een omzet van 400 miljoen, waarvan 300 als rijksbijdrage. Een begrotingstekort van 20 miljoen is goed te maken, immers 'slechts' vijf procent. Dat gaat lukken, op termijn. Maar de financiële last van het vastgoedplan kunnen we er niet meer bij hebben. Tenzij we rigoureus allerlei activiteiten gaan kappen. Dan ga je tot diep in het bot snijden. Zo gaat het in het bedrijfsleven ook. Ik vrees dat het dan gedaan zal zijn met de hoge kwaliteit van de UT.'
'Kijk,' legt hij uit, 'failliet zal de UT niet gaan. We bezitten hier een prachtig landgoed van vele hectaren. Weliswaar met gebouwen die aan een opknapbeurt toe zijn, maar het geheel is natuurlijk wel een paar stevige stuivers waard. Nee, we hebben een acuut liquiditeitsprobleem. De minister moet bijpassen.'
Hoe groot acht je de kans dat dat ook gebeurt?
'We hebben diverse keren met het ministerie gepraat, alle acties doorlopen om uit de problemen te komen. Het probleem is daar natuurlijk ook volstrekt helder, maar we zijn niet de enige universiteit die in de problemen zit. Eind deze maand gaan het CvB en raad van toezicht opnieuw op bezoek bij het ministerie, maar eerlijk gezegd verwacht ik niet dat dat veel geld oplevert, zeker niet op korte termijn. Gesteld dat de minister niet over de brug komt, dan betekent dat je activiteiten en wetenschapsgebieden moet gaan afstoten. Kijk naar Delft, die doet dat ook.'
Jij acht je daar niet de juiste figuur voor. Wat moet je opvolger aan kennis en kunde in huis hebben om wel te slagen?
Barbas: 'Het gaat niet zozeer om het kunnen, maar vooral om het willen. Bij mij gaat het om het laatste.'
Barbas weet dat de commissies die onder leiding van Sistermans gestaag hun werk doen. Verhoging van de efficiency is de leidraad. Barbas: 'Deze activiteiten zullen UT-breed, dus niet alleen op het niveau van de dienstverlening, zeker geld opleveren. Hoeveel weet ik niet, maar bij lange na niet genoeg, dat is zeker. De situatie vergelijk ik met die van een groeve in een grammofoonplaat: we stuiten steeds op hetzelfde probleem, namelijk dat we geen geld hebben.' Fijntjes wenst hij te benadrukken dat de UT, qua bekostiging, 30 miljoen gulden achterloopt bij die van de TU Eindhoven. 'Terwijl het toch gaat om instellingen van vergelijkbare grootte. Die achterstelling dateert al van de begintijd van deze universiteit. Die dertig miljoen hadden we nu we aardig kunnen gebruiken..'
Barbas denkt, ervanuit gaand dat de minister de hand op de knip houdt, dat er naast de vier commissies een soort task force nodig is die een plan ontwerpt voor een nog drastischer bezuiniging dan nu wordt voorbereid. Van de verkoop of pacht van grond aan geïnteresseerde bedrijven zegt hij op nu geen of weinig heil te verwachten, al is het een optie. 'Op termijn zal het een -overigens beperkte- bijdrage aan de exploitatie kunnen geven'.
Bert Groenman
Hugo Barbas: 'Ik ben hier niet aangesteld om tot het bot te gaan snijden...'
