Ritzen en Nuis willen met elke universiteit en hogeschool apart voor een aantal jaren afspraken maken over de bekostiging, de overheidssubsidie. De subsidie wordt daarbij gebaseerd op het aantal diploma's dat de instelling denkt te gaan afgeven. Ook wordt de bekostiging zó veranderd, dat de instellingen worden minder gevoelig worden voor fluctuaties in het aantal eerstejaars.
De minister beschouwt de nieuwe bekostiging als een stimulans om slechte studenten eerder te verwijzen naar een andere opleiding, of naar een ander soort onderwijs. Het idee is dat een student al na een half jaar een eerste advies krijgt, en na twee jaar nog één. Van selectie aan de poort is dan geen sprake meer.
Ook denkt minister Ritzen dat de prestatiebekostiging de universiteiten en hogescholen ertoe zal aanzetten om de studenten die geschikt zijn bevonden, zonder vertraging naar de eindstreep te leiden. Universitaire studenten doen nu nog gemiddeld 5 jaar en 8 maanden over hun studie, hbo'ers 4,5 jaar. Ritzen wil dat studenten niet meer tijd gebruiken dan de opleiding officieel duurt. Nu is dat meestal vier jaar. In de toekomst gaat die lengte variëren. Universiteiten mogen kiezen: zij kunnen hun vierjarige opleidingen handhaven, maar mogen ook nieuwe, vijfjarige studies aanbieden. Die bestaan dan uit een driejarige basis- en een vervolgopleiding die meestal twee jaar zal duren. Slechts een beperkte groep studenten zal worden toegelaten tot deze vervolgopleiding. De hogescholen worden verplicht om naast hun vierjarige opleidingen nieuwe, driejarige studies samen te stellen voor studenten met een mbo- of vwo-diploma.
Onduidelijk is nog welke titels worden verstrekt aan het eind van de verschillende opleidingen. Overigens meldt het HOOP dat het totaal aantal opleidingen in het hoger onderwijs omlaag moet. Nu zijn dat er ongeveer 600.
In de toekomst wil minister Ritzen ook de studiefinanciering koppelen aan de cursusduur. Dat betekent dat studenten die een vijfjarige opleiding gaan volgen ook in het vierde en vijfde jaar een beurs krijgen. De fundamentele discussie over de toekomst van de studiefinanciering wil Ritzen nog altijd pas beginnen als vaststaat dat de prestatiebeurs wordt ingevoerd, aldus een woordvoerder.
Volgens de vereniging van universiteiten (VSNU) zijn minister Ritzen en staatssecretaris Nuis duidelijke keuzes uit de weg gegaan. Zowel wat betreft de bekostiging, als de variatie in studielengte. Directeur F. van Eijkern betwijfelt of de gekozen oplossingen wel te combineren zijn. De vereniging van hogescholen (HBO-Raad) juicht de voorgestelde prestatiebekostiging uit het HOOP toe. Dat elke student met een mbo- of vwo-diploma automatisch een driejarige opleiding moet volgen, noemt de Raad echter 'onverantwoord en onmogelijk'. De organisatie vreest voorts concurrentie van driejarige universitaire opleidingen. De VSNU denkt echter dat slechts van 'marginale overlap' sprake zal zijn. 'Om te beginnen zullen universiteiten nauwelijks driejarige opleidingen beginnen', denkt directeur Van Eijkern. 'En als dat al gebeurt, zal de inkleuring doorgaans heel anders zijn.'
De studentenorganisaties LSVb en ISO zijn boos en teleurgesteld. Zij betwisten met name de komst van kortere universitaire opleidingen. Het `Circus Nuis' (de 16 discussiebijeenkomsten voor de zomer) heeft volgens het ISO aangetoond dat daar geen behoefte aan bestaat. Volgens de LSVb zijn de kortere opleidingen puureen middel om te bezuinigen. Het ISO is wel tevreden over de sterkere prestatiebekostiging. Die zal tot betere kwaliteit leiden, verwacht de organisatie.
