We beginnen onze speurtocht ver buiten het centrum, in de Wesselerbrink, waar het Leger des Heils een winkel heeft voor de 'herbestemming van goederen', zoals het nog alijd heet. Afgezien van die term is het Leger aardig met de tijd meegegaan. Wat we aantreffen is niet het sombere pakhuis met een rommelige voorraad oude meuk dat we ons hadden voorgesteld. Integendeel. Als we de halfronde entreehal betreden zien we rechts direct een rij keurige fietsen. Nieuwe banden, jasbeschermers en een glimmend doch waardeloos ringslotje. Inclusief de opknapbeurt kosten de fietsen honderdvijftig tot driehonderd gulden. In de winkel is het ruim, licht en ordelijk en lachen de medewerkers als was je een goede bekende. De etalage vertoont een vrolijk strandtafereel met schelpen en poppen gehuld in vlotte kinderkleding. Het blijkt een waarachtig warenhuis, een uitgelezen plaats om voor een paar centen een complete uitzet aan te schaffen. Glazen, serviesgoed, pannen, schemerlampen, elektrische orgels en meubilair: alles is er voor een spotprijsje te krijgen.
Studenten
Ondanks de vakantie schuifelt een tiental klanten, vooral ouderen, tussen de uitgestalde waar. Er komen echter ook veel studenten, verzekert verkoopmedewerkster Lia Nijhuis. 'Het is eigenlijk begonnen als een goedkope winkel voor hulpbehoevenden, maar ik vind dat je daar tegenwoordig ook studenten onder mag rekenen. Die komen hier dan ook veel. Ze halen zelfs complete inboedels weg, en als er feestjes zijn is er een ware rage op de blauwe colberts. Dan staan ze hier met z'n allen te passen. En jacquets hè, die doen het ook goed.'
Ons oog valt op een AEG Turnamat voor zeventig gulden en een prachtige twijfelaar die 65 gulden moet opbrengen. Overhemden kosten maximaal vijf gulden, een jurk is nooit duurder dan een tientje. Een jacquet doet standaard 75 gulden, en dat is al goedkoper dan huren. Kort én lang ondergoed, bh's, schoenen, wie niet vies is van afdankertjes kan hier zijn complete garderobe aanschaffen. 'We krijgen alles gratis. We doen er verder niks aan, maar de spullen worden wel geselecteerd. Sommige kleding is hier bijvoorbeeld niet verkoopbaar, dat gaat dan weer naar andere landen. De opbrengst van de winkels gaat naar goede doelen, die geen subsidie krijgen.'
Waardebonnen
Commercieel goedkoop kan ook. Vorige maand had Enschede een landelijke primeur met de opening van de eerste ruilwinkel, te vinden in de wijk Boswinkel. Uitbater Geerhard Morsink, videotheekhouder, liefhebber vanOosterse vechtsporten en naar eigen zeggen voormalig binnenhuisarchitect, heeft met name cd's, video's, de bijbehorende apparatuur en computers in de aanbieding. Zijn winkel werkt, naar Engels model, als een rommelmarkt. De klant brengt zijn overbodig geworden spullen naar Morsink, die daar een kwart van de nieuwwaarde voor over heeft. Wenst de aanbieder waardebonnen, dan krijgt hij veertig procent van de nieuwwaarde. Morsink verdubbelt vervolgens de prijs van de hem aangeboden winkelwaar en verkoopt het voor waardebonnen of gewoon baar geld. De formule werkt; er staan vestigingen van de ruilwinkel op stapel in Deventer en Almelo en binnenkort wordt een Umtauschladen geopend in Gronau, vlak over de grens.
Trabant
Groot voordeel van de ruilwinkel is dat je er met het-geeft-niet-wat- voor tweedehands spullen terecht kunt. Zo is Morsink bijvoorbeeld trots op de hem onlangs aangeboden Trabant, die hij zelf maar heeft gekocht. De merkwaardige constructie blijkt echter, vergeleken met bijvoorbeeld het Leger des Heils, een relatief dure te zijn. Vierhonderd gulden voor een aftandse XT-computer, twintig voor een oud cd'tje en de videobanden zijn zo te zien grijsgedraaid in Morsinks nabijgelegen videotheek. Bovendien ademt de winkel een weinig aantrekkelijke sfeer. Achter de balie twee sportschoolbrede medewerkers, voor de deur een glimmende Mercedes. Morsink zegt er streng op toe te zien dat geen gestolen of geheeld goed op de schappen van de ruilwinkel belandt. 'Als er grote partijen worden aangeboden, of iemand iets inbrengt voor een wel heel laag bedrag, vraag ik om een legitimatiebewijs. We willen geen enkel risico lopen, want voor je het weet heeft de ruilwinkel een slechte naam.'
Snuffelen
Snuffelen tussen tweedehands spullen kan ook zonder ruiloptie. Enschede heeft zelfs een eigen variant op de zwarte markt in Beverwijk. Aan de Hengelosestraat is het Rommelrijck gevestigd, een commercieel geëxploiteerd terrein waar particulieren overbodig geworden spullen verkopen. Voor een gulden entree kom je terecht tussen de kookplaten, eethoeken, computers, tweedehands boeken en wat de standhuurders meer te bieden hebben. Een bij Enschedeërs populaire winkelplaats die, zegt de uitbater, ook steeds meer in de belangstelling staat bij UT-studenten.
Ook een permanente rommelmarkt maar dan met een goedbedoelende eigenaar is te vinden aan het Molenplein. Handje Twee heet de winkel, die deel uitmaakt van het voormalige Fransiscaner kloostercomplex (en nu woongemeenschap) De Wonne. De ingang is te vinden aan de overkant van bioscoop Alhambra. Ook hier kleding en meubels, het assortiment is te vergelijken met dat van het Leger des Heils.
Dat geldt ook voor de Kringloopwinkel (Hulsmaatstraat), een bedrijfje dat zonder winstoogmerk alles verkoopt wat nog te gebruiken is. In een dichtbij verleden berucht om de ongeorganiseerde inrichting, tegenwoordig na een verbouwing zeer goed toegankelijk.
Even verderop, aan het eind van de Zuiderspoorstraat, een doodlopend en zelfs bij verstokte Enschedeërs nauwelijks bekend straatje, huist Het Perron. Achter de vale voorgevel houdt zich een ruim opgezet bedrijf schuil, bedoeld voor mensen met psychische problemen die een dagbesteding zoeken of via Het Perron de weg terug willen vinden naar de samenleving. Er worden stickers geplakt, gordijnen genaaid, folders gedrukt en fietsen gemaakt. En dat alles tegen ongewoon goedkope tarieven. Een opgeknapte fiets kost er tussen de vijfentwintig en honderd gulden, drukwerk is veertig procent goedkoper dan elders en in het textielatelier worden gordijnen op maat gesneden tegen spotprijzen.
Fietsen
Desondanks heeft de Twentse student de werkplaats nog niet ontdekt, verzucht Perron-medewerker Stefan Oude Engberink. Zo nu en dan bestelt een vereniging wat oude fietsen, maar daar is alles mee gezegd. De werkplaats moet het nu vooral hebben van grote orders uit het bedrijfsleven - stickers plakken, folders vouwen -, maar hoopt ook meer kleinschalige opdrachten te krijgen. 'Misschien liggen we wat uit het zicht. Maarja, als ik eerstejaars student was wist ik hel wel. Waar vind je nu een opgeknapte fiets voor vijfentwintig gulden?' Voor verenigingen is het drukkerijtje interessant en het textielatelier, waar op verzoek t-shirts maar ook complete uniformen worden gemaakt. 'En de gordijnen, die doen het fantastisch', zegt Oude Engberink. 'Ook leuk voor de studentenkamer.'
De schappen van het Leger des Heils
