'Bij elektrotechniek kenden ze het begrip case niet eens', verduidelijkt Arnoud als hij het over de afstemmingsproblemen bij de voorbereiding van de geïntegreerde studiereis heeft. Anderzijds zaten de bedrijfskundigen soms met hun oren te klapperen bij het 'elektrotechnische gebrabbel'. De aandachtsgebieden telecommunicatie, data-storage en vooral IC-technologie, bleken toch wel 'hele technische onderwerpen'. Daarbij richtten de bedrijfskundigen zich weliswaar voornamelijk op de marketing en produktie en namen hun collega's het technisch peil en de ontwikkeling daarin voor hun rekening, maar dat gebeurde wel in gecombineerde opdrachten.
Tijdens een druk bezocht symposium afgelopen vrijdag werden de resultaten van de studiereis gepresenteerd. Vooral Vietnam staat de laatste tijd flink in de belangstelling, zo hield prof.dr.ir. E.J. de Bruijn, vakgroep Ontwikkelingskunde en begeleider vanuit de faculteit TBK, zijn publiek voor. Zelfs Wim Kok reist de studenten na, getuigde hij met een kranteartikel. 'Vietnam profileert zich nog niet, maar wij profileren Vietnam. Sinds twee jaar is er een ware 'Vietnam-gekte' losgebroken. Maar vorig jaar was de totale Nederlandse export naar dat land slechts 49 miljoen gulden. De HEMA in Enschede zet meer om.'
'Het probleem is niet dat ze geen goedkope arbeidskrachten hebben, maar dat ze geen ingenieurs hebben. Vietnam loopt nog decennia achter.' Dit gaf de studenten de gelegenheid kennis te maken met assemblagetechnieken van dertig jaar geleden. In de video die aan het einde van de middag werd vertoond was zelfs te zien hoe werknemers handmatig weerstandjes op maat knippen. De dozen van de JVC-televisies vermeldden echter vertrouwenwekkend 'made in Japan'.
Vandaar dat De Bruijn slechts het hoofd schudde bij het zien van een artikel over 'Vooruitzichten Vietnam wekken kriebels op bij KPN-topman Dik'. 'Dus binnenkort zullen de telefoontarieven wel omhoog gaan wegens de mislukte ondernemingen die ze daar oprichten.'
Over Singapore, waar de hoogleraar al twintig jaar komt, blijkt hij evenmin te spreken. 'Voor research en development blijft Singapore afhankelijk van het westen.' Het onderzoek dat wordt uitgevoerd is vooral georiënteerd op produktie, zelfs op de universiteit. Het land gaat volgens hem achteruit, de stad is niet meer zo schoon als vroeger, hoewel de studenten daarvan nog steeds danig onder de indruk waren. Bovendien worden de looneisen opgeschroefd. 'Singapore is bezig zich uit de markt te prijzen', vond hij.
'In Maleisië zeggen ze daarom: Breng ons de techniek en je mag doen wat je wilt. Wij zijn een stuk goedkoper dan Singapore, maar kunnen het net zo goed.' Met een zeer ambitieuze plan wil de Maleisische regering in 2020 qua ontwikkeling op gelijke hoogte staan met landen als Japan en Zuid-Korea. Het eindverslag vermeldt dat 'Vision 2020' zelfs tot het dagelijks leven is doorgedrongen. Toch moet de westerse ondernemer volgens De Bruijn ook in Maleisië niet direct een goudmijn verwachten. Etnische problemen, bureaucratie en corruptie staan een voorspoedige ontwikkeling in de weg.
Zijn collega dr.ir. A.J. Mouthaan van Elektrotechniek, constateerde dat het eigen vermogen tot ontwikkeling van de drie landen afhangt van de ontwikkeling van de eigen markt. 'Zonder die drijvende kracht lukt dat niet.' Dan blijven de bedrijven in die landen vooral produktiecentra, waar men slechts uitvoert wat in westerse landen wordt bedacht.
Naast de leerzame bezoeken aan bedrijven, universiteiten, overheidsinstellingen en onderzoekscentra werden de landen uiteraard ook beproefd op hun culinaire en ontspannende kwaliteiten. Reinoud Koning was er enthousiast over. In de 'hawker centres', terrasjes rond een aantal eetstalletjes, was het lekker eten, al was het even wennen aan varkensoren en -staarten. Karaoke, overal bijzonder populair, vond hij 'erg leuk, bijna verslavend.' 'De mensen daar zijn vrij ingehouden, maar dan laten ze zich helemaal gaan.' Ook in de Hardrock Cafés in de verschillende landen brachten de 29 studenten menig avondje door.
Teleurstellend was dat het in 'fine-city' Singapore niet lukte een boete te krijgen, hoe vaak men ook 'fout' overstak. Maleisië verbaasde de studenten door de grote aantallen vrouwen met hoofddoekjes, zo islamitisch hadden zij zich het land niet voorgesteld. In Vietnam werden ze overdonderd door de slechte infrastructuur en de overal nog zichtbare oorlogswonden in het landschap.
Tijdens de reis bleek dat de elektrotechnici en bedrijfskundigen toch soepeltjes integreerden. De eerste groep verloor zich slechts spaarzaam in onbegrijpelijke technici discussies en de laatste gedroeg zich niet te ballerig. Toch moest uiteindelijk in de onvermijdelijke bierestafette worden uitgemaakt wie van de twee groepen de 'beste' was. 'Uiteraard' wonnen wij, vermeldde Reinoud nog even. Bedrijfskundige dus.
