Nog één vak bij de vakgroep voor ontwikkelingskunde (VOK) moesten de twee CT-ers Ivo Kooijman en Niels Geysen afronden om een W&M-aantekening op hun bul te krijgen. Een tentamen zagen de laatstejaars niet zitten. Mogelijkheden voor een opdracht waren beperkt. Vandaar dat ze bij hun docent aanklopten met een pasklaar plan voor onderzoek naar het personeelsmanagement bij het Tsjechische autobedrijf Skoda. 'Een vriend van ons is nu voor de VOK aan het afstuderen bij Skoda in Mlada Boleslav, zeventig kilometer ten noordoosten van Praag. Hij vertelde ons allerlei interessante verhalen over de enorme ontwikkeling van het concern, van communistisch staatsbedrijf tot geprivatiseerde westerse fabriek. Door een studiereis naar Egypte, waar we een aantal staatsbedrijven bezochten, zijn wij geïnteresseerd geraakt in het privatiseringsproces van de communistische erfstukken. Een kijkje nemen in de keuken van Skoda en daar studiepunten mee verdienen, was voor ons een buitenkans,' aldus Geysen.
Na de val van de muur, nu negen jaar geleden, was Skoda zo goed als failliet. In 1991 kocht Volkswagen zeventig procent van de aandelen op. Vanaf toen is er heel wat veranderd bij Skoda. Wat ooit een staatsbedrijf was, is nu een modern westers concern. 'Vóór de komst van de Duitsers liep iedereen, van manager tot lopende bandmedewerker, in een schort en op sloffen. Het personeel deed braaf wat van bovenaf werd opgelegd. Initiatief en motivatie waren ver te zoeken,' vertelt Kooijman. Geysen: 'Alle managers waren verplicht lid van de communistische partij. De directeur van het bedrijf zat -hoe kon het ook anders- in de regering.'
Voor de komst van de Duitsers was carrière maken binnen het bedrijf onmogelijk. Opleidings- en doorstromingsmogelijkheden waren er simpelweg niet. Het was een star, statisch en, zoals gezegd, hiërarchisch bedrijf. Werknemers van Skoda hadden de grootste moeite met de overname van het bedrijf door de veel jongere autobouwer Volkswagen. De Duitsers maakten immers opeens de dienst uit in het bedrijf waar zij zo trots op waren. Vier jaar lang liep, naast elke Tsjechische manager, een functionaris van Volkswagen mee voor de kennisoverdracht. De zogenaamde tandem-constructie. Nu runnen de Tsjechen de fabriek weer voor het grootste deel zelf. Geysen: 'De Skodafabriek is een van de modernste autofabrieken ter wereld. De Duitsers hebben de nieuwste technologieën meegebracht.'
De twee CT-studenten kwamen maar moeizaam aan de juiste informatie. 'De eerste dag spraken we met een hele enthousiaste manager. We mochten daags erna om negen uur terugkomen. We zouden, zei hij, minstens twee uur voor het gesprek moeten uittrekken. Fantastisch natuurlijk. Maar de volgende dag was de man een stuk minder toeschietelijk en had niks meer te melden. Op last van zijn baas. Zo werkt dat daar.'
Nee, Skoda vergelijken met moderne westerse bedrijven, zoals die in Nederland te vinden zijn, kan volgens de studenten nog niet. 'Zoals het personeel daar met elkaar omgaat, kunnen wij ons hier nauwelijks voorstellen. Alles gaat heel formeel. Van openheid lijkt geen sprake. Toch is er al veel veranderd in positieve zin. Personeel kan opleidingen, zoals een cursus Windows en management volgen. Werknemers tellen weer mee binnen het bedrijf. Ze worden op hun prestaties afgerekend. Carrière maken is vrij gewoon en dat motiveert de werknemers sterk. Maar het valt niet mee om alle sporen van het oude communistische regime bij Skoda uit te wissen,' aldus Geysen en Kooijman. Er wordt aan gewerkt.
