Minister Ritzen heeft grote irritatie bij de universiteitsbesturen gewekt met een rapport vol ranglijstjes op basis van hun onderwijsvisitaties. Een bestuurder spreekt zelfs van 'cijferfetisjisme'.
Ritzen vroeg het Nijmeegse instituut IOWO eind vorig jaar om het proza van alle visitatierapporten van de laatste vier jaar te vertalen in cijferlijstjes per opleiding. Dat leidde tot een bundel vol cijfers voor driekwart van alle universitaire studies.
Uit de berekende eindoordelen is, na een aantal bewerkingen, een lijst van 24 `beste' universitaire opleidingen gedestilleerd. Daaruit volgt dat Twente, Leiden en Maastricht (in die volgorde) de hoogste percentages top-opleidingen in huis hebben.
Het eerste kritiekpunt is dat zeker de helft van de gebruikte informatie verouderd is. 'Na twee jaar is een visitatierapport achterhaald', zegt de Groningse collegevoorzitter prof.dr. E. Bleumink. Visitaties leiden tot verbeteringen en goede opleidingen kunnen ook afzakken. Bleumink vindt het daarom onbegrijpelijk dat er nog gewerkt is met rapporten uit begin 1994 - die in feite gaan over de toestand in 1993.
Wat echter de meeste irritatie bij de bestuurders wekt, is de in hun ogen slordige poging in het IOWO-rapport om hele universiteiten te vergelijken op basis van een berekend percentage `beste opleidingen'. Kleine disciplines (alfa-informatica) wegen er even zwaar als grote (rechten). En een nipte voorsprong op twee concurrenten levert hetzelfde op als een groot verschil in een veld van acht opleidingen. Dat heeft soms vreemde gevolgen.
'Zo vergelijk je echt appels met peren', vindt de Maastrichtse rector, prof. dr. A.C. Nieuwenhuijzen Kruseman. En hij wijst erop dat zijn universiteit volgens het IOWO hoog scoort in drie grote vakgebieden: rechten, economie en geneeskunde. In geen enkel terrein is de universiteit zwak.
Toch eindigt Maastricht achter Leiden, dat eerste plaatsen haalt in vier kleine disciplines: natuurkunde, sterrenkunde, godgeleerdheid en politicologie. 'Die studies verzorgen wij niet eens', aldus Nieuwenhuijzen. Tegelijk wijst hij erop dat Leiden slechte cijfers haalt in grote studies als rechten, geneeskunde en psychologie.
'ik kan het zeggen, want wij komen er nog goed van af', vindt Nieuwenhuijzen. 'Maar als je rankings zó aanpakt, zegt het helemaal niks. Je doet er de werkelijkheid alleen maar tekort mee.' Met des te meer verbazing stelt hij vast dat minister Ritzen en zijn ambtenaren dit voorjaar op hun ronde langs de universiteiten met het IOWO-rapportje wapperen, alsof het de laatste waarheid bevat.
Een landelijke stuurgroep `kwaliteitszorg', bemand met universiteitsbestuurders, zal zich deze week nog over het IOWO-rapport buigen. De vraag is dan of men er officieel op zal reageren.
