Zijn er in de psychologie ooit vergelijkbare experimenten gedaan?
'Het programmaconcept lijkt nog het meest op een experiment van Philip Zimbardo aan de Stanford universiteit uit begin jaren '70. Proefpersonen kregen of de rol van gevangenen of die van cipiers in een nagespeelde gevangenis. Het liep volkomen uit de hand: 'gevangenen' kregen hevige minderwaardigheidsgevoelens en 'cipiers' begonnen allerlei vormen van stuitend machtsmisbruik te vertonen. Dat experiment werd dan ook vroegtijdig afgebroken. Vanwege ethische vragen worden dergelijke experimenten bij mijn weten niet meer verricht. Een programmamaker heeft van een dergelijke ethische toetsing natuurlijk geen last.'
Is de programma-formule van Big Brother nieuw?
'Nee. Hoewel de makers zich op de borst kloppen met een spiksplinternieuw idee te komen, heeft Big Brother verdomd veel weg van het enige tijd geleden in Zweden uitgezonden programma Expedition Robinson. Zestien mannen en vrouwen werden neergepoot op een onbewoond eiland. Hun taken waren om hutten te bouwen, eten te vinden en er met z'n allen iets van te maken, kortom: te overleven. Het wel en wee van deze personen werd continu via camera's geregistreerd en gedurende 7 weken uitgezonden. Elke week waren er 'afvallers' die door een jury werden aangewezen. Uiteindelijk bleef een persoon over die daarmee een bedrag van ongeveer 60 duizend gulden toucheerde. De serie - die nota bene door de Zweedse publieke omroep werd uitgezonden - veroorzaakte een storm van kritiek. De serie werd twee weken stopgezet om de meest controversiële en pikante scènes eruit te snijden en daarna voortgezet. Daarna verdween de kritiek langzamerhand, hoewel een van de deelnemers later zelfmoord pleegde. De laatste aflevering werd door 28% van de Zweedse bevolking bekeken.'
Hoe moeten de deelnemers aan Big Brother beschermd worden?
'Er is maar één afdoende bescherming van de deelnemers: het programma afblazen. Er is geen enkele garantie dat alle deelnemers het programma zonder psychische of zelfs fysieke schade zullen doorstaan. Alle maatregelen die je kunt bedenken, zoals een strenge selectie, nauwkeurig toezicht door deskundigen e.d., zijn lapmiddelen.'
Is Big Brother verantwoord?
'Nee dus. Trouwens, ik begrijp dat als het aan Joop van de Ende had gelegen een dergelijk programma nooit gemaakt zou mogen worden. Ik heb overigens niet het idee dat dit programma dezelfde commotie teweegbrengt als destijds het Zweedse programma. Kennelijk zijn we in Nederland door de overdaad aan reality- en emo-tv langzamerhand ongevoelig geworden voor dit soort programma's.'
