Een artikel over de steeds groter wordende kloof tussen hoog- en laagopgeleiden trok onlangs mijn aandacht. Een van de belangrijkste redenen voor die kloof was de almaar aanwezige bevestiging van het behoren tot één van deze groepen. Scholieren en studenten op het (v)wo rekenden zich vaker tot de ‘hogere’ klassen. Ze bewezen dit door tijdens experimenten mensen in te delen per laag van de bevolking waarin zij hen verwachtten. En dat terwijl zij die een ‘lager’ geschoolde opleiding doen een stuk minder in deze hokjes dachten.
Er zijn tal van onderzoeken naar de psychologische effecten van negatieve vooroordelen. Het is ook gemakkelijk voor te stellen dat je je zelfvertrouwen verliest wanneer je vaak hoort dat je iets niet kan of niet slim genoeg bent.
Het tegenovergestelde – het ophemelen van de eigen groep – wordt minder vaak besproken. Maar dit kan ook zeer verontrustende gevolgen hebben. Met als grootste probleem zelfvertrouwen dat zulke vormen aanneemt dat het simpelweg doorslaat in arrogantie.
Een van de oorzaken is de natuurlijke drang van mensen om alleen maar meer te willen. Het kan altijd beter, harder, sneller of hoger. Met als gevolg dat zelfs het behoren tot een zogeheten elitegroep niet voldoende is. Een universiteitsgerelateerd voorbeeld hiervan: honoursprogramma’s. Bij sommige universiteiten worden deze aangeboden met het idee dat de studenten die er aan deelnemen echt de top van de top zijn. De elite der elite, zogezegd. En zo worden de honoursopleidingen ook gepromoot.
Zelf heb ik tijdens het eerste jaar van mijn bachelor een goede drie weken deelgenomen aan een honoursprogramma. En gelukkig kan ik melden dat het hier op de UT toch anders gaat dan ik net beschreef. Het is eerder een verbredend programma voor studenten die graag meer willen leren naast hun studie.
Het artikel van de Correspondent leidde tot een flinke discussie online. En om eerlijk te zijn vind ik het een lastige kwestie. Ja, mensen op basis van vooroordelen vertellen dat ze iets niet kunnen is per definitie ontmoedigend en fout. Maar aan de andere kant heb ik ergens wel begrip voor het altijd maar beter willen zijn. Dat komt vooral door mijn voorliefde voor sport. Wedstrijdsport is gebaseerd op maar één ding: beter zijn dan de rest. Uiteraard, meedoen is belangrijker dan winnen. Maar winnen geeft toch een verdomd goed gevoel.
Uiteindelijk komt het neer op een competitieve mindset. Constant jezelf willen verbeteren vind ik een nobel streven. Altijd streven naar een hoger doel ook. Alleen moet dat niet ten koste gaan van anderen. Prima als je zegt dat jij ergens beter in bent dan iemand anders, maar gebruik dat dan om anderen verder te helpen als zij daar om vragen. Niet om denigrerend te doen.
