Net toen ik de toiletruimte wilde verlaten zwaaide de deur bijna in mijn gezicht open. Dat het niet tot een harde botsing kwam lag niet aan mijn tegenligger: ik sprong in een reflex opzij. Verdiept in zijn telefoon stapte een collega de ruimte binnen, hij zag me niet eens en bleef naar zijn telefoon staren. ‘Idioot’, mompelde ik net niet hoorbaar. Eigenlijk zou ik op zo’n moment zoiets gewoon keihard in iemands gezicht willen zeggen, maar een complex samenspel van verbijstering, schrik, een dun laagje beschaving, zelfbeheersing, en afkeer van conflict zette een flinke demper op mijn stem. En hardop uitfoeteren geeft gedoe (krantenkop: ‘Hoogleraar scheldt jonge wetenschapper uit’).
Misschien had ik hem meer recht gedaan als ik hem zo duidelijk hoorbaar had uitgescholden dat hij van zijn telefoon had opgekeken. Nu was en bleef ik niemand voor hem, bij een duidelijke verbale uiting was ik wél iemand voor hem geweest, en hij ook iets meer voor mij dan alleen een gevaarlijke passant en een object van mijn machteloze boosheid. Er was in ieder geval een begin van communicatie geweest, namelijk oogcontact. Wat had het vervolg moeten zijn? Had ik een preekje moeten houden over dat het beter is om voor je en om je heen te kijken als je door het gebouw loopt? Ja, eigenlijk wel. Sommige dingen die voor zich spreken moeten gewoon weer uitgelegd worden, omdat wij mensen bij het omgaan met sommige apparaten lijken te stoppen met denken. Bepaalde technologie heeft als effect dat wij worden als een kind, maar anders dan Jezus bedoelde. Zulke technologie infantiliseert ons.
De term ‘infantilisering’ had ik al bedacht toen ik toch maar even ging zoeken of het origineel is. Helaas, filosoof Birgit Beck schreef al een artikel Infantilisation through Technology. Ze schrijft over persuasive technologies die ons een zetje in de goede richting moeten geven, en ons daarbij vaak als kinderen behandelen. De infantilisering die ik bedoel is het verdwijnen van een simpel besef van wellevendheid en normaal volwassen gedrag. Ik kon als fietsend kind wel eens zo door iets in de verte gebiologeerd zijn dat ik tegen een geparkeerde auto of lantaarnpaal knalde. Dat waren harde leermomenten, en het is me al lang niet meer overkomen. Een uitgespeelde peuter laat speelgoed vaak ter plekke vallen, er niet aan denkend dat een ander erover kan struikelen. We moeten volwassen mensen dus weer uitleggen wat ze waarschijnlijk als kind geleerd hebben. Dat je om je heen moet kijken om botsingen te voorkomen. Dat je je huurscooter na gebruik niet dwars op de stoep moet achterlaten omdat je daar toevallig tot stilstand kwam.
Als je kind tegen een lantaarnpaal knalt word je als ouder misschien eerst boos maar vervolgens troost je je kind, zeg je wat liefdevolle opvoedende dingen en geeft het een knuffel. Dit is op de werkplek niet allemaal bruikbaar (krantenkop: ‘hoogleraar geeft jonge wetenschapper knuffel’). Maar empathische boosheid, misschien hebben we dat nodig om onze door technologie infantiliserende medemens te helpen. En heel veel geduld.
