Deze week is bekendgemaakt dat in totaal 86 opleidingen een numerus fixus hanteren. Deze opleidingen gaan dus selecteren of loten als te veel aspirant-studenten zich aanmelden voor het studiejaar 2026/2027.
Sinds kort mogen opleidingen hierbij een onderscheid maken tussen Engelstalige en Nederlandstalige trajecten. Zo kunnen ze de toestroom van buitenlandse studenten beperken (in het Engelstalige traject) én de opleiding toegankelijk houden voor Nederlandse studenten.
Fysiotherapie, psychologie
Nu zijn er voor het eerst elf opleidingen met zo’n trajectfixus, bijvoorbeeld de bacheloropleiding fysiotherapie van de Hanzehogeschool Groningen. Daar mogen hooguit 75 studenten van start gaan in de Engelstalige variant, terwijl er geen maximum is voor het Nederlandse traject.
De andere tien opleidingen zijn van universiteiten, waaronder vijf opleidingen psychologie. Aan de Erasmus Universiteit Rotterdam bijvoorbeeld mogen 400 studenten de Nederlandstalige track volgen, terwijl er 200 welkom zijn bij de Engelstalige variant.
Maar zo gaat het niet overal. Sommige opleidingen vegen de studenten van verschillende tracks bij elkaar. Bij psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam mogen 600 eerstejaars van start, of ze nu de Nederlandstalige of Engelstalige track volgen.
Ook zijn er twee opleidingen (psychologie aan de Universiteit van Amsterdam en technische informatica aan de TU Delft) die een hogere instroom bij de Engelstalige variant toestaan dan bij de Nederlandse of tweetalige variant.
Overvolle collegezaal
Vroeger mochten opleidingen geen trajectonderscheid maken. Een numerus fixus gold altijd voor de hele opleiding. Vooral de universiteiten hebben jarenlang aangedrongen op de mogelijkheid van een numerus fixus voor internationale studenten.
Want sommige opleidingen werden overspoeld door internationale studenten, zodat de collegezalen overvol raakten. Maar bij een numerus fixus zouden Nederlandse studenten moeten concurreren met kandidaten uit de hele wereld. Dat zou de toegankelijkheid voor Nederlandse studenten schaden.
Voor deze nieuwe trajectfixus moest de wet gewijzigd worden. Drie ministers deden de afgelopen jaren pogingen daartoe, maar ze plakten er omstreden regels rond het taalbeleid aan vast. Hun wetsvoorstellen liepen daardoor vertraging op.
Ongeduldig
Het duurde de Universiteit van Amsterdam te lang. Die liep bij de opleiding psychologie op de nieuwe regels vooruit. Dat mocht officieel niet, maar uiteindelijk deed niemand er moeilijk over.
Ook de VVD werd ongeduldig en diende een amendement in. In die tijd sloeg het politieke sentiment om. De liberalen wilden hard bezuinigen op het hoger onderwijs, onder meer door het aantal buitenlandse studenten terug te dringen. Dat gingen ze samen met PVV, NSC en BBB doen.
Dijkgraaf had een taaltoets voorgesteld: elke ‘anderstalige’ opleiding moest uitleggen waarom zij niet in het Nederlands lesgaf. Als er geen goede verklaring kwam, moest het onderwijs binnen een paar jaar weer Nederlandstalig worden.
Het bezuinigingskabinet van Dick Schoof wilde deze taaltoets strenger maken, wat zelfs tot gewetensnood leidde bij de commissie die verantwoordelijk zou worden voor de taaltoets: je kunt zo’n toets niet invoeren tegen de achtergrond van zulke bezuinigingen, vond de toenmalige voorzitter.
Zelfregie
De universiteiten kozen de vlucht naar voren en kwamen met plannen voor ‘zelfregie’. Schrap de taaltoets, was het voorstel aan de politiek, dan zorgen we zelf wel dat we de internationalisering in goede banen leiden.
In deze plannen stond bijvoorbeeld dat de psychologieopleidingen in de Randstad weer Nederlandstalig zouden worden. Dat is nog niet gebeurd, maar de taaltoets is ook nog niet definitief van tafel. Het wetsvoorstel zit nog ergens in de pijplijn en het is de vraag hoe het komende kabinet ermee omgaat.
