De plek des onheils: de fietstunnel aan de Belgiëlaan in Enschede-Zuid. Na meerdere (gewelds)incidenten is de maat vol bij buurtbewoners, die zelfs een eigen ‘Tunnelwacht’ opzetten om nog enig gevoel van veiligheid te creëren.
Het is een realiteit die op dat moment ver afstaat van UT-hoogleraar Stefano Stramigioli, expert op het gebied van drones en robotica. Hij geeft in 2019 in Brussel een lezing over drones, als jarenlang bestuurslid van het Europese samenwerkingsverband euRobotics. Aanwezig is de dan Enschedese burgemeester Onno van Veldhuizen, die aan de praat raakt met Stramigioli. Van Veldhuizen wil zijn stad en de regio op de kaart zetten en ziet potentie in wat Stramigioli ‘testfaciliteiten in een sociale omgeving’ noemt: een samenwerking tussen de gemeente en de universiteit.
'Nee, het is niet mijn vakgebied, dat heb ik ook direct gezegd'
Creatieve geest
Terug in Enschede praten ze verder, waarbij Van Veldhuizen een concrete casus op tafel legt: die van de fietstunnel waar mensen waren lastiggevallen. ‘Het verscherpen van cameratoezicht was een idee, maar na grondig onderzoek van een jurist bleek dat 24/7-cameratoezicht geen optie was vanwege de privacywetgeving’, blikt Stramigioli terug. ‘Als ik een idee zou krijgen voor een werkbare oplossing, moest ik het hem laten weten.’
Wie de staat van dienst van Stramigioli bekijkt, zal niet snel werk vinden op het gebied van surveillancecamera’s. ‘Nee, het is niet mijn vakgebied, dat heb ik ook direct gezegd. Alles met drones en robotica, daar ligt mijn kracht. Maar ik ben een creatieve geest en wilde graag helpen met een oplossing voor dit probleem. Dus ben ik gaan nadenken over hoe we toch aan cameratoezicht kunnen doen, maar dat de camera’s alleen werken op het moment dat het nodig is.’
Afstandsbediening en koffiekopjes
Hij demonstreert het in zijn kantoor in Carré aan de hand van een afstandsbediening (de tunnel) en twee koffiekopjes (de beveiligingscamera’s) op zijn bureau. Wanneer iemand die de tunnel betreedt en verlaat een app geïnstalleerd heeft, gaan de camera’s aan. Duurt het langer dan gewoonlijk om al lopend of fietsend de tunnel te verlaten, dan slaat de app alarm.
Met dat globale concept in zijn hoofd klopte Stramigioli aan bij Riccardo Canducci. ‘Een jeugdvriend. Maar bovenal de meest kundige persoon die ik ken op het gebied van softwareontwikkeling. Hij deelde mijn enthousiasme en had zijn eigen ideeën over detectie en bluetoothverbindingen tussen de app en de camera’s.’ Vervolgens vroeg Stramigioli UT-collega Luuk Spreeuwers, die expertise heeft in gezichtsherkenning, om advies.
'Wil je dit goed in het curriculum wegzetten, dan is daar tijd voor nodig. En die tijd was er niet, begreep ik'
‘Politiek gevoelig dossier’
Idealiter zou het een project moeten worden waar studenten aan konden meewerken. ‘Maar het werd me duidelijk dat er haast mee gemoeid was, dat het een politiek gevoelig dossier was’, zegt Stramigioli. ‘Het initiële om zoiets in samenwerking met studenten te ontwikkelen heb ik daarom snel afgeschoten. Wil je dit goed in het curriculum wegzetten, dan is daar tijd voor nodig. En die tijd was er niet, begreep ik.’
Dus stelde Stramigioli aan de gemeente voor dat Canducci en hij er een tweemansproject van zouden maken. Als de gemeente wilde opschalen op een later moment, zou de UT erbij betrokken kunnen worden. Canduccis offerte werd goedgekeurd door de gemeente en Stramigioli werkte in zijn eigen tijd mee aan het project. ‘Naast mijn reguliere werkzaamheden, dat gold ook voor Riccardo. Ik deed alles in het weekend, maar dat deed niets af aan de kwaliteit van mijn werk. We waren twee professionals die aan dit project werkten.’
Vertraging
Begin 2020 was er groen licht vanuit de gemeente voor Stramigioli en Canducci voor de uitvoering van een pilotproject in de fietstunnel. Maar meermaals liep het project vertraging op. ‘Allereerst door de uitbraak van de coronacrisis. Dat zorgde voor veel vertraging, evenals de beschikbaarheid van een medewerker vanuit de gemeente. Maar dat was overmacht.’ Nog meer overmacht ontstond door een gevolg van de coronacrisis: het chiptekort. ‘Bepaalde hardware bleek ineens niet meer beschikbaar.’
Later bleken er meer technische problemen – soms wat knullige, zoals Stramigioli verwoordt. ‘Uiteindelijk waren de benodigdheden vrij rechttoe rechtaan. In de offerte stond bijvoorbeeld duidelijk dat er 220 volt-stroomvoorzieningen aanwezig moesten zijn. Hoe moet zo’n systeem anders operationeel blijven? Het bleekt achteraf dat de infrastructuur geen beschikking had over een 24/7 220 volt-aansluiting. Maar na die eerste hordes konden we wel concluderen dat het systeem privacytechnisch in ieder geval naar behoren werkte.’
Problemen met Samsung-telefoons
Dus was het tijd voor de volgende fase, waar buurtbewoners aan konden deelnemen door de app te downloaden en door de tunnel te gaan. Een fase waarin een en ander gefinetuned werd, aldus Stramigioli. ‘Onder andere een melding die de app verstuurt op het moment dat diegene er wat langer dan gebruikelijk over doet om de tunnel te verlaten, met de vraag of ze in orde zijn.’
Het was in die fase dat de UT-hoogleraar en zijn compagnon op een onoverkomelijk probleem stuitten. ‘Met iPhones werkte de app prima, maar in het bijzonder met smartphones van Samsung bleken er problemen te zijn met een aantal transits. Voor Riccardo was het probleem direct duidelijk: het Android-systeem is niet in alle gevallen hetzelfde. Als een ontwikkelaar er een eigen softwareschil overheen legt – zoals in dit geval – kan een Bluetooth-verbinding ineens wegvallen, terwijl dat niet de bedoeling is.’
'Als het om de veiligheid van mensen gaat, dan mag je geen 4 procent tekortschieten'
Om dat probleem te verhelpen, zou het een totale aanpassing vergen van de software van Samsung. En dat zou door Samsung zelf moeten gebeuren, zegt Stramigioli. ‘Onbegonnen werk voor zo’n relatief klein project.’ Ondanks de problemen met de Samsung-telefoons spreekt de hoogleraar van veelbelovende resultaten. ‘In zo’n 96 procent van de gevallen werkte het systeem naar behoren. Maar als het om de veiligheid van mensen gaat, dan mag je geen 4 procent tekortschieten.’
Een alternatief zou volgens Stramigioli het plaatsen van een Bluetooth-dongel zijn, die geprogrammeerd zou kunnen worden zonder de begrenzingen van telefoonproducenten. Maar op dat moment vermoedt de betrokken gemeentemedewerker al dat Enschedese gemeenteraad ervoor gaat kiezen de pilot te stoppen. En dat gebeurt uiteindelijk ook in november 2023.
‘Belofte voor volwaardig product nooit geweest’
De nasleep is op z’n zachtst gezegd vervelend voor Stramigioli. Furieus is hij op dagblad Tubantia, dat een artikel schreef waarbij volgens de hoogleraar de feiten verdraaid worden. ‘Het stond geschreven alsof het vanaf het begin af aan een UT-project was. Dat was al heel snel niet de intentie en is ook nooit de verwachting die ik geschetst heb. De gemeente had een probleem, nam dat serieus en zocht hulp. Ik kan als wetenschapper niet eenzelfde verplichting aangaan als een bedrijf, om iets werkbaars op te leveren. Daarvoor hebben we spin-offs en andere entiteiten. Maar ik kan wel onderzoek doen, mijn best doen om een oplossing aan te dragen. Maar een volwaardig werkend product leveren, die belofte is er nooit geweest. Dan is het kwalijk en ethisch verwerpelijk dat dit wel wordt geïnsinueerd door een krant.’
'Als dit idee patenteerbaar zou zijn, dan kon het ook van waarde zijn voor de UT. Dat was voor mij ook een vertrekpunt'
Ook al vindt Stramigioli de techniek nog steeds veelbelovend, hij heeft geen belangstelling om er verder werk van te maken. ‘Zulke technologie vermarkten via een onderneming, daar ga ik mijn tijd niet insteken. Ik vind het werk in het lab interessanter, het conceptuele. De kerntaken van een universiteit zijn om toekomstige wetenschappers op te leiden en bij te dragen aan de wetenschap, zowel op de korte als lange termijn. Als dit idee patenteerbaar zou zijn, dan kon het ook van waarde zijn voor de UT. Dat was voor mij ook een vertrekpunt.’
‘Maatschappij dienen’
Toch is Stramigioli gevoelig voor argumenten om de samenwerking met de maatschappij op te zoeken, een jas die de universiteit meer en meer lijkt te willen aantrekken. ‘Je kan als wetenschapper op verschillende manieren bijdragen aan de maatschappij, de veiligheid, gezondheid en economie. Dit was een ontzettend goede samenwerking tussen mensen uit twee publieke instellingen, om de maatschappij te dienen. Ik vind het jammer dat die kant vaak onderbelicht blijft. En ik vind het ook nog steeds jammer dat het project beëindigd is. Dit is bij uitstek hoe je elkaar kan helpen in de maatschappij.’
Of hij zich opnieuw aan zo’n project zou committeren, als hij de vraag kreeg? Daarover hoeft de hoogleraar geen seconde na te denken. ‘100 procent zeker, ja. Als wetenschapper heb je bepaalde kernwaarden en ideeën. Dat is om studenten op te leiden, om onderzoek te doen en bij te dragen aan de maatschappij. Zo’n project is daar gewoon geschikt voor, ongeacht hoe het loopt.’
