We leven in een snelle tijd waarin partijprogramma's niet op het nachtkastje belanden. Misschien dat van de politieke partij die de meeste kans maakt op je stem, maar allemaal? En dat terwijl vergelijking van alle standpunten uiteindelijk de enige manier is om op rationeel je democratische recht te laten gelden.
Internet biedt uitkomst. Voorafgaande aan de Tweede Kamerverkiezing van 15 mei biedt een handvol sites de Nederlandse kiezer de mogelijkheid om met behulp van stellingen, ondersteund door een geraffineerd rekenprogramma, tot een gemotiveerde politieke keuze te komen. StemWijzer is er één van.
Aan de hand van dertig politieke stellingen die de bezoeker kan beantwoorden met 'eens', 'neutraal', 'oneens', en 'geen mening' komt de StemWijzer tot een stemadvies. De uitslag bestaat uit een staafdiagram met een persoonlijke score op alle belangrijke partijen die aan de verkiezingen deelnemen.
Al een half miljoen adviezen deelde de StemWijzer uit. 'De miljoen zullen we wel passeren', zegt dr. Peter Schuszler, docent teleleren bij BSK en van huis uit politicoloog. Samen met Jochum de Graaf van het Amsterdamse Instituut voor Publiek en Politiek en Paul Lucardie van het Groningse Documentatiecentrum voor Politieke Partijen, maakte hij het programma.
'Het slaat enorm aan', zegt Schuszler. 'Meer dan ooit. Natuurlijk is dat te danken aan de enorme groei van het aantal internetgebruikers.' Vier jaar geleden stond de StemWijzer ook al op internet, maar toen namen slechts zevenduizend kiezers de moeite. In 1994 werd het programma nog verspreid op diskette. 'Van die grote slappe schijven wel te verstaan', glimlacht Schuszler. 'Zo snel is de techniek veranderd.'
Aan het principe achter de StemWijzer zelf is weinig veranderd. Schuszler: 'We stellen hem misschien nog zorgvuldiger samen, omdat het besef groeit hoe invloedrijk het instrument geworden is.' Een ruwe schtting leert dat ongeveer een op de tien kiezers de StemWijzer heeft gespeeld. En dat worden er elke dag meer.
Schuszler: 'De StemWijzer is eind jaren tachtig ontstaan uit onvrede met zijn voorganger. Die werkte eendimensionaal op een links-rechtsverdeling van het Nederlandse politieke spectrum. De partijen waren gerangschikt langs die polaire schaal. Dat vonden we te grofmazig. Tegenwoordig werken we met partijprofielen waarnaast het profiel van de individuele kiezer wordt gelegd.'
Dat gaat zo. Schuszler en zijn collega's stellen een groslijst met zestig politieke stellingen op, zorgvuldig gedistilleerd uit de programma's van de partijen die meedoen (alle huidige kamerfracties plus nieuwelingen die in verschillende peilingen op minimaal drie kamerzetels staan). Die stellingen worden vervolgens opgestuurd naar alle partijbesturen.
Schuszler: 'Zij vullen hem naar partijbelieven in. Zo ontstaan de partijprofielen.' Schuszler zelf is vervolgens degene die de stellingen van de groslijst toetst op hun onderscheidend vermogen: het gaat uiteindelijk om de verschillen tussen de partijen. 'Een stelling waar alle partijen het min of meer mee eens zijn', legt Schuszler uit, 'vliegt eruit.'
Uiteindelijk blijven er dertig over. Partijen die het met een stellingeens waren scoren daar een plusje. Oneens levert een minnetje op, neutraal een nul. De kiezer die dezelfde stelling beantwoordt op dezelfde manier, scoort nul punten. Geeft hij het tegenovergestelde antwoord, dan noteert de computer twee punten. Aan het einde van de rit berekent de StemWijzer de afstand tot elke partij. Hoe kleiner die is, hoe groter kans op een positief advies.
Schuszler: 'Het aardige is dat 27 procent van de kiezers op een andere partij uitkomen dan ze van zichzelf gedacht hadden. In die zin werkt de StemWijzer zeer confronterend. Maar let wel: we verstrekken slechts adviezen. Het is een kwalitatief, maar ook kwantitatief programma. Het kan goed zijn dat voor jou het verbod op euthanasie een doorslaggevende reden is om niet op de ChristenUnie te stemmen, terwijl je het verder helemaal eens bent met die partij. Goede kans dat StemWijzer je toch ChristenUnie adviseert.'
De mooiste confrontatie vond plaats in Nieuwspoort, toen de StemWijzer geïntroduceerd werd. 'We hebben toen verschillende Kamerleden uitgedaagd hem te spelen', vertelt Schuszler vergenoegd. 'Je hoopt natuurlijk dat er iemand bij zit, die verkeerd uitkomt. Een CDA-dame kreeg het advies op de VVD te stemmen. Ze was not amused.'
Peter Buwalda
Docent Peter Schuszler: ...doorslaande succes...
