Op een kleine tien minuten lopen van het station Leeuwarden ligt aan het plein Fonteinland de Vestiging Friesland. In grote blauwe letters prijkt op de muur de naam van de UT, onder die van de Rijksuniversiteit Groningen. Samen vormen ze de Universiteiten Friesland.
Na binnenkomst blijkt dat de blauw-oranje huisstijl van de UT consequent is doorgevoerd. Alleen de gele pilaren in de gang zijn een doorn in het oog van Nynke Beintema. 'Die wil ik eigenlijk geschilderd hebben', zegt ze. In de gang hangen fotocollages van de campus. 'Zo weten de studenten waar ze in hun tweede jaar terecht komen.'
Het idee achter de Vestiging Friesland is dat vwo-scholieren na hun eindexamen het eerste jaar in Leeuwarden kunnen doen en de overstap naar het verre Enschede nog even uitstellen. Dit collegejaar meldden zich slechts 22 eerstejaars aan voor de Vestiging Friesland. Het laagste aantal ooit. Beintema: 'Om goed onderwijs aan te bieden is dat te weinig. Vandaar dat wij helaas hebben moeten besluiten dat de eerstejaars studenten al in december, bij aanvang van het tweede trimester, hun opleiding moeten vervolgen in Enschede. De groep is nu te klein om goed projecten te draaien. Wij kunnen de kwaliteit van het onderwijs dan niet garanderen.'
Alle studenten dus naar Enschede. Wat is dan nog het nut van de Vestiging Friesland? Beintema is er van overtuigd dat de vestiging in eerste instantie een strategisch belang heeft. 'De UT heeft hier een gezicht en dat bevordert de indirecte instroom. Daarmee bedoel ik dat vwo-scholieren ook rechtstreeks naar Enschede gaan omdat ze via ons op de hoogte zijn. Veel Friese scholieren zouden anders kiezen voor Groningen. En vlak ook Zwolle niet uit, die nu door samenwerking met de VU universitaire opleidingen mag aanbieden', vertelt Beintema.
Een andere waarde vervult de Vestiging Friesland als het gaat om de doorstroom van hbo-studenten. 'We zitten hier op een hbo-instelling en veel van deze studenten kiezen straks voor een master. Wij willen dat ze dan aan Twente denken.' Daarom is de UT dit collegejaar met een pilot gestart, het zogeheten schakelprogramma. 'Communicatie-studenten van het hbo kunnen op de Vestiging Friesland hun deficiënties wegwerken zodat ze na hun studie gekwalificeerd zijn om de master TCW aan de UT te volgen. En dus zijn ze binnen vijf jaar klaar. Zouden we dit schakelprogramma niet aanbieden, dan is een student natuurlijk sneller geneigd om naar Groningen te gaan.' Beintema heeft plannen om het schakelprogramma het komende jaar te gaan uitbreiden naar andere opleidingen. 'We zijn dus niet werkloos als die 22 studenten straks vertrekken.'
Ze wijt de lage instroom aan het overwegend techische aanbod van de studies. Beintema: 'Ook op de UT loopt de animo voor harde techniek terug. Populaire opleidingen als psychologie en bedrijfswetenschappen hebben we hier nog niet, maar daar zijn we wel mee bezig. We moeten het aanbod op de vraag afstemmen, anders lukt het ons nooit.' Slechts vijf van de twaalf opleidingen draaien. Om precies te zijn lopen er 12 WB'ers, 4 EL'ers, 3 INF'ers, 2 BIT'ers en 1 TEL'er rond. De opleidingen INF, BIT en TEL zijn, net als op de UT, samengevoegd zodat er toch een groep van formaat ontstond. 'Voor andere technische opleidingen was de animo zo laag dat wij deze studenten meteen in augustus naar Enschede hebben doorverwezen.'
De 22 studenten vinden het maar zo zo dat ze naar het oosten moeten verhuizen. Niet voor niets kozen ze immers voor Leeuwarden. De directeur: ' Ze kiezen voor ons omdat ze nog een jaartje thuis willen wonen of omdat ze aan topsport doen en bij hun club willen blijven. In kleine groepen krijgen ze bovendien meer aandacht. Vanwege het laatste koos ooit een student uit Aruba voor Leeuwarden. Ja, echt waar! Ook hangt er een financieel voordeeltje aan. Veel studenten vragen voor dit eerste jaar nog geen studiefinanciering aan. Komen ze eenmaal in Enschede dan hebben ze nog vijf jaar uitwonende beurs over.'
Of het een apart type student is dat zich in Ljouwert inschrijft, durft Beintema niet te zeggen. 'Je bedoelt of het suffe studenten zijn omdat ze nog even thuis willen wonen? Hoeveel Twentse studenten blijven niet in Denekamp of Losser hangen? Ik zou ze omschrijven als studenten die op weg geholpen willen worden. Die goed willen beginnen. De meesten halen hun propedeuse hier keurig in één jaar.'
De sfeer tussen de studenten en de staf is erg gemoedelijk. Beintema gaat in augustus mee op introductie, kent ze allemaal bij naam en ontvangt regelmatig emailtjes van oud-studenten. 'Ze hebben ook nooit zin om naar Enschede te verhuizen', vertelt Beintema. 'Maar als ze er eenmaal zijn vinden ze het hartstikke leuk.'
Doodgeknuffeld worden de studenten in Leeuwarden trouwens niet. 'We proberen hun zelfstandigheid te stimuleren. Met veel willen we helpen, maar niet met alles. Ze hebben wel hun eigen verantwoordelijkheid. Bij mij mogen ze altijd aankloppen, maar soms vraag ik: had je dit nou niet zelf kunnen oplossen?'
Een kleine eenheid zijn, heeft ook zo z'n nadelen. Beintema moet vaak schreeuwen om aandacht. 'Tijdens vergaderingen in Enschede zit ik constant met m'n vinger in de lucht. Vergeet de Vestiging Friesland niet, roep ik dan. Vaak vergeet men ons als het om praktische zaken gaat. Wordt een tentamen verplaatst, dan horen wij dat niet terwijl onze studenten gelijktijdig met hun Twentse collega's tentamens maken. En ook als het gaat om de uitgifte van telefoons en laptops moeten onze studenten speciaal afreizen naar Enschede. Niet echt handig.'
Beintema neemt even de tijd voor een kleine rondleiding. De Vestiging Friesland heeft een eigen ruimte die bestaat uit een gang met een aantal kantoortjes en een computerruimte voor de studenten. Lokalen worden gehuurd van de Noordelijke Hogeschool. Er zijn drie wiskundedocenten die de lessen verzorgen. Zij zijn in dienst van de faculteiten in Enschede. Andere docenten worden ingehuurd bij de Noordelijke Hogeschool en praktika worden vaak gegeven door student-assistenten uit Enschede. 'Soms werken we met tele-video', zegt Beintema. 'Bij hoorcolleges gaat dat prima, maar voor werkcolleges is het geen geschikte lesmethode.'
Iets verderop in gang zitten de medewerkers van de Rijksuniversiteit Groningen die in Leeuwarden rechten en economie aanbiedt. 'We werken samen als het gaat om voorlichting. Omdat we zo klein zijn is het niet slim om dat onafhankelijk van elkaar te doen. Tot vorig jaar had ook de Universiteit Wageningen hier een dependance, maar zij vonden het niet langer rendabel. Volgens mij is dat geen slimme zet geweest, zeker nu door bachelor-master ook hbo'ers een belangrijke doelgroep vormen.'
Beintema is overtuigd van de waarde die de dependance voor de UT heeft. 'Natuurlijk moeten we op zoek naar nieuwe mogelijkheden om ons opleidingenpalet uit te breiden. Wat ik persoonlijk heel jammer vind, is dat elke keer als het wat minder gaat de existentievraag opspeelt. Maar als het gaat om geld, de UT ontvangt voor de dependance een gelabelde rijkssubsidie. Bovendien is de huurprijs erg laag en hoeven wij als we geen onderwijs verzorgen, geen docenten en lokalen in te huren. Toch, ik moet me elke keer maar weer verdedigen. Het gaat altijd om het bestaansrecht, nooit om de dingen die je doet. Dat is niet constructief. Dat frustreert me wel eens ja. Toch staat voor mij vast dat de Vestiging Friesland een kleine, maar volwaardige speler is.'
Jannie Benedictus & Maaike Platvoet
Intro in Leeuwarden
Twee van de drie wiskunde-docenten
Friese studenten in de projectruimte
De computerruimte van de VF
