Tekst: Lydia Tacx
Beide docenten zijn in Nederland op uitnodiging van Boorsma op basis van een gemeenschappelijk ticket van de Nederlandse Onderzoekschool voor de Bestuurskunde (NOB) en de faculteit Bestuurskunde. 'De Amerikaan Halachmi was op zoek naar een plaats voor een sabattical year. Ik kende 'm al en vond het een zeer ondernemende man. De NOB vond dat ook en dus hebben we hem uitgenodigd. Hij is vooral zeer waardevol vanwege zijn netwerken', vindt Boorsma. 'De Japanner Kawaguchi is een ander verhaal. Die kende ik niet, maar een collega vertelde me over hem. Zijn tijdelijke aanstelling hier is veel vrijblijvender. Hij geeft ook geen colleges. Zijn waarde moet vooral op de lange termijn blijken. Hoe bepaal je immers het directe resultaat van fundamenteel onderzoek?
Utopie
'Mijn verblijf hier voelt als een utopie, een lange vakantie. Het is zeer opwindend om met iedereen te praten. Iedere hoogleraar wil geregeld een sabbatsjaar, maar helaas kan dat maar iedere zeven à acht jaar. De eerst keer zat ik in Pittsburg in de Verenigde Staten, maar nu wilde ik weleens uitvinden hoe het leven is in een zeer liberale samenleving. En omdat ik hier met Engels goed uit de voeten kan heb ik voor Nederland gekozen', vertelt Kawaguchi.
Halachmi heeft van oudsher meer banden met West-Europa. Hij was jarenlang de contactpersoon tussen de American Society for Public Administration en de European Group of Public Administration. Daarnaast heeft hij goede contacten met universiteiten in Duitsland. 'Ik geef de studenten aan de UT niet alleen een Amerikaans perspectief, maar juist omdat ik zoveel contacten overal heb, kan ik ze ook over andere landen vertellen. En wat ik zeg is niet uit de lucht gegrepen. Ik moet in staat zijn dat te doen vanuit een intellectuele eerlijkheid', vindt Halachmi.
Solidariteit
Kawaguchi, afkomstig van Ritsumeikan University Kyoto, een van de oudste en grootste privé-universiteiten in Japan, doceert beleidswetenschappen. Hij is in Nederland voor onderzoek naar non-profit-organisaties. 'Nederland heeft een zeer ontwikkelde non-profit sector en is daarmee een voorbeeld voor Japan. De economische ontwikkeling is in Japan de afgelopen veertig jaar snel gegaan, maar we hebben geen welzijns- of gezondheidszorg opgezet. En datterwijl binnenkort meer dan een kwart van de bevolking boven de 65 jaar zal zijn. De regering heeft hier een verantwoordelijkheid, maar is langzaam met het uitvaardigen van regulerende wetten. Het is aan de wetenschap om druk op de regering uit te oefenen en dat is een spoedeisende taak. De implementatie moet uiteindelijk worden gedaan door non-profitorganisaties, gebaseerd op zelfhulp, onderlinge steun en solidariteit. Ik stel me een soort woongroepen voor oudere mensen voor. De tijd is er rijp voor. Er zijn voldoende jonge mensen die willen helpen. Kijk maar naar de 1, 5 miljoen vrijwilligers die na de aardbeving in Kobe te hulp schoten', aldus Kawaguchi.
Ambtenaar
Halachmi komt van Tennessee State University en houdt zich al meer dan twintig jaar bezig met public policy & public management. Voordat Halachmi zich in het onderwijs begaf was hij ambtenaar. 'Ik probeer de theorie aan de praktijk te relateren. Geen theorie omwille van de theorie, maar vermengd met een gezonde dosis pragmatisme', lacht Halachmi. Hij is specialist in de zogenaamde re-engineering, waarbij de informatietechnologie nieuwe mogelijkheden schept. Re-engineering bestaat sinds 1991 en is geen nieuwe discipline, maar een managementconcept. De nadruk ligt op op het elimineren van onnodige stappen in een proces. 'De stappen die we in het verleden nodig hadden om iets te bereiken zijn nu niet langer nodig. Het komt neer op het verbeteren van de kwaliteit, beter gebruik maken van de bronnen en vermijden de fouten te maken die we vroeger maakten. Een voorbeeld is bankieren. Voorheen gingen klanten van loket naar loket. Tegenwoordig lopen alle handelingen via de computer', doceert Halachmi.
Generatie
Maar daarmee is het verhaal nog niet compleet. Behalve de informatietechnologie speelt ook de steeds mondiger wordende burger een rol. De produktiviteit in de publieke sector moet beter en bestuurders moeten verantwoording afleggen voor hun beslissingen. 'Wij zijn van de CNN-generatie en weten wat mensen in andere landen krijgen aan voorzieningen en mogelijkheden' vervolgt Halachmi. 'Wat je als bestuurder ook doet, het gaat altijd ten koste van iets anders. Als je riolen laat aanleggen, heb je minder geld voor het bouwen van scholen. Maar hoe efficiënter je die riolen bouwt, des te meer geld hou je over voor die school. Het publiek is tegenwoordig zeer argwanend. Dus bestuurders moeten het goed doen. Belofte maakt schuld, maar het heeft geen zin dingen te beloven waarvan je weet dat je ze niet na kunt komen. Je kunt geen Cadillac bestellen en voor een Lada betalen. Toch hoeft meer en beter niet altijd duurder te zijn. De Encyclopaedia Brittanica kost duizend dollar. Hetzelfde op CD-rom kost honderdvijftig gulden en dan krijg je er nog een stem bij ook.'
Privilege
Halachmi is 'blij verrast' met de studenten die bij hem college lopen: 'Ze zijn zeer intelligent en stellen belang in de wereld buiten de universiteit. Het is leuk om in een klas te komen waarin een student zit die naar Vietnam is geweest. Dan krijg je een internationale kennisuitwisseling. Dat is heel belangrijk, want, nog meer dan mijn generatie, zullen jongeren vaak twee carrières hebben. Ze moeten daarvoor goede communicatievaardigheden ontwikkelen. Algemene kennis is belangrijk, want de afstanden worden steeds kleiner. Het grootste probleem van sommige Amerikanen is dat ze niet om de hoek van de deur kunnen kijken. Ze denken dat het er overal uitziet zoals thuis en zijn verontwaardigd als het tegendeel blijkt. Zelfs Amerikanen die binnen de Verenigde Staten veel gereisd hebben. Dat is met de studenten hier wel anders.'
Zijn Twentse collega's noemt Halachmi 'hele sobere mensen'. Het is 'eenprivilege is bij hen te horen'. In dat licht ziet Halachmi dan ook de belangstelling die zij hebben voor zijn vakgebied: 'Ze willen het altijd beter doen, wat ze ook doen.' En zo hoort het ook volgens hem: 'Zij die niet streven naar perfectie leven op geleende tijd. Als je niet tot de top behoort in wat je doceert als universiteit, gaan de studenten ergens anders naar toe. Een universiteit krijgt geld van de overheid en heeft daarmee een collectieve verantwoordelijkheid.'
Mensenrechten
Na een maand of vier in Nederland te hebben doorgebracht kunnen Halachmi en Kawaguchi inmiddels wel zeggen of de Nederlandse samenleving aan hun verwachtingen voldoet. Kawaguchi: 'Voordat ik naar Nederland kwam zag ik dit land als een uitermate goed bestuurde gemeenschap met een regering die zeer veel toestaat: euthanasie, prostitutie en drugs. Dat ben ik niet anders gaan zien. Ik begrijp de mentaliteit alleen veel beter. Vrijheid staat hier zeer hoog in het vaandel. In tegenstelling tot in Japan, waar de meeste mensen orders afwachten. De top van de maatschappij is weliswaar gemoderniseerd, maar er is nog steeds geen sprake van volledige democratische mensenrechten. Nederland is een uitgebalanceerde samenleving waardoor sociale problemen minder extreem zijn. En dat is relatief gemakkelijk, omdat het land zo klein is en slechts vijftien miljoen mensen telt. Japan is ook klein, maar heeft 120 miljoen inwoners. Dus in dat opzicht zijn we een groot land en zijn we ook arrogant. Vooral naar ander Aziatische landen toe.'
Toch is er ook een onderwerp dat Kawaguchi verbaast en misschien zelfs wel een beetje teleurstelt en dat is de Nederlandse efficiëntie. Die valt 'm zwaar tegen, ook aan de UT. 'Er zijn hier zoveel secretaresses. Als er thuis een brief op de fax moet, moet ik dat echt zelf doen en gaat het nog sneller ook. Een ander voorbeeld is de kantine. Daar werken zoveel dames en altijd als ik kom staan ze te praten, in plaats van aan het werk te zijn. Het ziet eruit als verborgen werkloosheid.'
Achterdochtig
Voor Halachmi zal Nederland vooral het land zijn waar openheid en bescheidenheid een belangrijke plaats innemen. ' Het gaat hier om variatie. Jullie zijn tolerant wanneer het om uiterlijk gaat en dat gaat veel verder dan onverschilligheid. Jullie kunnen leven in een aanzienlijke geestelijke vrijheid. Niemand vraagt zich hier af wat je politieke overtuiging is. En dat klimaat maakt de studenten van nu betere bestuurders in de toekomst. Meestal ben ik zeer achterdochtig wanneer ik hoor dat studenten op studiereis gaan. Gaat het om pottenbakken, lol of muziek. Maar hier blijkt dat de studenten er ruimdenkender van worden. Ze krijgen door het plezier een bredere kijk op de samenleving. Zo worden ze flexibeler en waarschijnlijk nog een stuk efficinter ook', stelt Halachmi. 'Bovendien zijn jullie bescheiden. Het is wellicht een naïeve waarneming, maar wat ik laatst in de bus zag vond ik heel typerend voor jullie land: een hoge politie-agent. Het was geen groentje, want hij had een aanzienlijke hoeveelheid strepen op zijn schouders. In de Verenigde Staten zul je dat niet zien. Daar hebben ze allemaal een chauffeur. Een agent in een stadsbus. Dat zegt heel veel over een samenleving.'
Kiyofumi Kawaguchi
Arie Halachmi
