Dat zijn de opvallendste punten in twee vertrouwelijke notities van ambtenaren die minister Ritzen adviseren over een nieuwe bestuursstructuur aan de universiteiten. Ritzen vindt dat het bestuur van de universiteit te ondoorzichtig is. Te veel verschillende mensen (bestuurders, personeel en studenten) hebben invloed op te veel uiteenlopende zaken. Daardoor slagen de colleges van bestuur er onvoldoende in om faculteiten ertoe te bewegen het onderwijs te verbeteren. Ook is het bestuur van de opleidingen te zwak. Onduidelijk is bijvoorbeeld wie kan worden aangesproken op de samenhang in de programma's. Dat zei de minister vorige week in Folia, het weekblad van de Universiteit van Amsterdam.
De ambtelijke notities voorzien Ritzen van mogelijkheden om aan zijn bezwaren tegemoet te komen. 'Platte organisaties met weinig overhead en korte communicatielijnen staan in andere maatschappelijke sectoren borg voor een slagvaardig bestuur', geeft één van de notities de centrale gedachte aan. Vervolgens noemt het stuk een aantal eisen waaraan de nieuwe bestuursstructuur dient te voldoen, en mogelijke oplossingen. De universiteits- en faculteitsraden moeten in de toekomst plaatsmaken voor medezeggenschapsraden, zoals in het hbo, adviseren de ambtenaren. Het college van bestuur en het faculteitsbestuur krijgen 'alle bestuursbevoegdheden'. De raden verliezen het belangrijke begrotingsrecht. Zij houden slechts nog overleg-, advies- en instemmingsrecht over. Personeel en studenten mogen alleen nog meepraten over zaken die hun rechtstreeks aangaan. De universiteitsraad verliest ook invloed op de benoeming van het college van bestuur. Nu draagt de raad nog twee van de drie collegeleden voor bij de Kroon. De raad is eveneens betrokken bij de benoeming van de rector-magnificus, die uit het college van decanen komt. De huidige constructie houdt echter 'het risico in dat de naar binnen gerichte cultuur alleen maar wordt versterkt', aldus een van de notities. Voortaan zou een raad van toezicht de leden van het college van bestuur moeten benoemen. Deze raad houdt toezicht op de begroting, het jaarverslag en de jaarrekening. Door deze taken aan zo'n raad te delegeren, wordt ook voldaan aan de eis dat de afstand tussen overheid en universiteit groter wordt.
Omdat het faculteitsbestuur 'ten volle aanspreekbaar en aansprakelijk' dient te zijn 'jegens de politiek', luidt het ambtelijk advies dat niet meer de faculteitsraad de leden van het faculteitsbestuur benoemt, maar het college van bestuur. Om effectief te kunnen besturen bestaat het faculteitsbestuur in de toekomst uit de decaan, eventueel aangevuld met twee andere personen. Het onderwijs is te vrijblijvend geregeld, vindt Ritzen. Vakgroepen zijn te versnipperd. Zijn ambtenaren adviseren in de notities de aanstelling van een beroepsdecaan of opleidingsdirecteur, die bestuur én beheer onder zijn hoede kan nemen. Beslissingen over kwaliteit en studeerbaarheid van onderwijsprogramma's, het studentenstatuut en het afstudeerfonds kan zo iemand alleen nemen als studenten daarmee instemmen.
Ritzen heeft nog geen standpunt ingenomen over de notities. In 1994 schreef Ritzen een wetsvoorstel om de bestuursstructuur aan de universiteiten te veranderen. Dat riep veel verzet op en ging tenslotte niet naar de Tweede Kamer. Inmiddels is het tij echter gekeerd. Er lijkt, ook bij studenten, meer bereidheid om het bestuur aan te passen.
