Al wekenlang hopen ze op strenge vorst, de midwinterhoornblazers van Overijssel. Met de witte nevel van de wintervorst op de velden klinken de aloude roep van de midwinterhoorn op z'n charmantst. Al laten liefhebbers zich door regenweer niet weerhouden.
De hoorn wordt tegenwoordig gemaakt van berken of wilgen. Groeien de berken in slootwallen dan zoeken ze het licht en ontstaat er een kromming die de midwinterhoornmaker later prachtig kan gebruiken. De stukken worden aan elkaar gelijmd met eenvoudige houtlijm. Vervolgens wordt het instrument afgemaakt met slangeklemmen, maar die zijn vanwege de lijm eigenlijk alleen maar voor de sier.
In de zeventiende en achttiende eeuw werd het instrument in een omvangrijke regio bespeeld. Van Markelo tot Cloppenburg en van Hümmeling tot Bocholt. Na 1800 schrompelde het gebruik ineen en leefde vooral in Twente verder.
Het bespelen van het lange smalle blaasinstrument is met veel traditie omgeven. De blazers in Eibergen bijvoorbeeld spelen slechts tussen de eerste adventszondag en driekoningen. Zo wil het reglement van de gekerstende midwinterhoornblazers. Niet langer worden de geesten verjaagd en de vruchtbaarheidsgeest aangeroepen, maar getuigen de klanken van de geboorte van het christuskind, aldus de traditie. De periode waarin in vroeger dagen het kerstfeest gevierd werd, liep uiteen, maar duurde niet langer dan driekoningen. En aan die ijzeren wet wordt in Eibergen niet getornd. In de buurtschap Oele bij Hengelo in de kerstnacht op kleine hoorns geblazen wordt door protestante boren, die op die manier de mensen oproepen naar de kerstnachtdienst te gaan in de protestantse kerk in Hengelo.
Waterbies
Het bespelen van de midwinterhoorn gebeurt vaak boven een waterput. Daar woonde immers de vruchtbaarheidsgeest en die werd met de klanken van de midwinterhoorn gunstig gestemd. Maar om nòg een reden trekt de waterput de midwinterhoornblazers. Vroeger werden de helften van de uitgeholde tak of stam niet verlijmd, maar met banden geklemd. Op de snede werd slechts een waterbies gelegd. De hoorn werd dicht gehouden door 'm in de waterput te hangen. Het eerder genoemde vriesweer voegt een extra dimensie aan het geluid toe. Dan bevriest de kletsnatte binnenkant en klinkt de midwinterhoorn door die verijste binnenkant extra helder.
De houten hoorns zoals die heden ten dage worden gebruikt, duiken in Twente voor het eerst in de zeventiende eeuw op. Ze werden niet alleen gebruikt in de weken voor kerst, maar hadden ook de functie van alarmhoorn. Zo is bekend, dat in de achttiende eeuw de katholieke boeren van noord-oost Twente elkaar waarschuwden als de Drost in aantocht was. Deze reed in die tijd voor de katholieke buurtschappen om daar rooms-katholieken te betrappen op het bijwonen van een verboden misviering. Het protestantisme was staatsgodsdienst. Via de midwinterhoorn waarschuwden de katholieken elkaar, zodat ze op tijd met de dienst konden stoppen. Kenners zien hierin de verklaring dat het bespelen van de midwinterhoorn voornamelijk door katholieken gebeurd.
Waarschuwen
Ook elders werd de hoorn gebruikt om te waarschuwen tegen ongewenste dienaren van de macht. In Kotten, een gehucht in de omgeving van de Achterhoekse plaats Winterswijk, werd de hoorn in het begin van de vorige eeuw gebruikt om bij het smokkelen te waarschuwen voor de douane-ambtenaar. Op papier is bewaard gebleven dat de ambtenaar al eens een hoorn kapot heeft geslagen. Dehoorns waarop tegenwoordig vooral wordt gespeeld zijn van hout. Uit het begin van deze eeuw dateert de blikken hoorn, een product van de Twentse dorpssmit. Deze instrumenten zijn de kenners echter een doorn in het 'oor'.
In het midden van de jaren vijftig werd het houten instrument weer in ere hersteld door een aantal fanatieke spelers. Geoefende spelers kunnen minstens vier tonen met het langwerpige instrument produceren. Sterspelers weten een reeks van zeven of acht tonen te blazen. De voortgebrachte melodieën liggen vast en er zijn twee gangbare loopjes. Veel spelers vinden dat het daarbij moet blijven: geen lang-zal-ie-leven op de widwinterhoorn dus.
