'Lise Meitner, a life in physics', is helaas nog niet in de Nederlandse boekwinkels te koop. Des te meer reden om alvast een voorproefje van het boek op te snuiven tijdens de lezing. De biografie is om meer dan een reden boeiend. Meitner werkte in een tijd waarin wetenschap voorpaginanieuws was. Het waren de dagen van Ludwig Boltzmann en Max Planck, bij wie ze studeerde, van Ernest Rutherford, Niels Bohr, Enrico Fermi en Erwin Schrödinger.
Bovendien was ze een vrouw en dat plaatst haar werk toch in een ander daglicht. Max Planck zei in 1897 nog: 'Als een vrouw een speciale gift heeft voor het uitoefenen van theoretische natuurkunde en de ambitie heeft om haar talenten te ontwikkelen, wat zelden voorkomt, dan vind ik het onrechtvaardig haar uit principe categorisch de mogelijkheden om te studeren te weigeren. Aan de andere kant houd ik vast aan het idee dat zo'n geval altijd als een uitzondering moet worden beschouwd... De natuur heeft vrouwen bestemd voor het beroep van moeder en huisvrouw...'
Toen ze tien jaar later naar Berlijn kwam werden vrouwen nog niet toegelaten aan Pruissische universiteiten. Ook het Chemie-instituut van Emil Fischer in Berlijn, waar ze met Hahn ging werken, was verboden voor vrouwen. Fischer was volgens Sime bang dat vrouwen hun haar in de brand zouden steken. Als een compromis mocht Meitner in een kelderruimte werken. Aardige anekdotes dus, die tevens een mooi tijdsbeeld schetsen, waarin volhardende vrouwen gelukkig uiteindelijk toch, zij het mondjesmaat, voor hun passie konden kiezen.
Een ander bijzonder interessant aspect van het leven van Meitner is het feit dat zij als joodse de opkomst van het Nazi-regime meemaakte. Hoewel de situatie steeds dreigender werd, bleef ze in Berlijn, tot ze in 1938 nog maar met moeite kon vluchten naar Zweden. Daar had Manne Siegbahn haar een positie aangeboden op zijn nieuwe instituut op het gebied van nucleair onderzoek. Later kwam ze er tot haar schrik achter dat Siegbahn haar eigenlijk helemaal niet had willen hebben. De persoonlijke animositeit tussen hen beiden zou een reden zijn geweest voor het eenzijdig toekennen van de Nobelprijs aan Hahn. Treurig is dat de Nobellaureaat zelf nooit schijnt te hebben ingezien dat zijn vriendin en collega daarmee onrecht werd aangedaan.
Sime, als fysisch chemicus gepromoveerd aan Harvard, heeft twintig jaar aan de biografie van Meitner gewerkt. Uit haar boek komt een warme sympathie voor haar onderwerp naar voren, zonder dat de toon te dweperig wordt. Zo af en toe zal het boek de lezer zonder affiniteit voor chemie of natuurkunde een tikje afschrikken, maar wie zich daar niet door laat weerhouden resteert een toegankelijk geschreven en boeiend verhaal.
Dr. Ruth Sime houdt haar lezing over het leven en werk van Lise Meitner donderdag 28 maart om 16.00 uur in het KCT-gebouw, T300.
