Door: Cees van Vilsteren, oud-voorzitter van de Universiteitsraad, faculteitsbestuurder en universitair docent Onderwijsmanagement.
Eindelijk! Integraal management, kwalitatieve versterking van de organisatie van onderzoek en onderwijs, op de geledingen toegesneden medezeggenschap en een beter centraal toezicht op de universiteit: de oogmerken van het wetsontwerp 'Modernisering Universitaire Bestuursorganisatie' (MUB). Die worden bereikt door eenduidig 'belegde', bij voorkeur persoonsgebonden, verantwoordelijkheden en bevoegdheden voor bestuur én beheer samen, om daarmee ook de slagvaardigheid te versterken.
Integraal management betekent onder meer dat de faculteitsdecaan de baas is van de faculteit. Dat roept om een beroepsdecaan, maar daarvoor is een aantal UT-faculteiten te klein. Daarom kan het College van Bestuur (CvB) nu eerdere plannen doorzetten: het aantal faculteiten drastisch reduceren.
De faculteitsdecaan is straks de baas van een groot aantal wetenschappers en ondersteuners, die hun wettelijke thuisbasis - de vakgroep - is afgenomen. Het kostbare produktiegoed van een universiteit wordt wettelijk niet meer in staat geacht de bestuurlijke eindverantwoordelijkheid mee te dragen voor de organisatie van hun primaire taken. Is dat offer het waard gebracht te worden? Ik geloof niet in een levenskrachtige toekomst van een universiteit die de (aanstaande) professionals het recht op meebesturen onthoudt en ze drijft in de rol van gedoogde belangenbehartiger in een medezeggenschapsraad of een ondernemingsraad.
Vakgroepen zouden met hun eiland-cultuur de zorg voor de kwaliteit van de opleidingen belemmeren. Daarin kan ik meevoelen. Maar dit is geen rechtvaardiging om hen elke wettelijke status te ontnemen. Binnen de UT hebben vakgroepen veelal een zeer zelfstandige positie. Het grootste deel van onze reserves zit daar. Dat zo laten en de vakgroep tegelijkertijd tot informeel facultair gremium verklaren is onlogisch en zeker niet zonder risico's.
De huidige radenstructuur zou het risico van belangenbehartiging met zich meedragen. Is dat bij ons het geval? Ik vrees dat het antwoord voor menige faculteitsraad bevestigend moet zijn. Met name het wetenschappelijk en het ondersteunend beheerspersoneel wordt vaak teveel gekozen als vertegenwoordigers van vakgroepen of ondersteunende eenheden. Waar in onze relatief kleine faculteiten de raden ook psychologisch dicht bij de werkvloer zitten, is een dergelijke ontwikkeling dodelijk.
Voor wat betreft het instellingsniveau ben ik echter een andere mening toegedaan. Door de unieke wijze waarop in onze universiteitsraad de geledingen worden gekozen (twee fracties bestaande uit de drie geledingen) is belangenbehartiging daar ongeveer het slechtste wat je kunt doen en wordt onmiddellijk afgestraft. Ik begrijp niet waarom de wetgever zo krampachtig vasthoudt aan de gelijke bestuursstructuur op instellings- en facultair niveau.
Ten slotte de slagvaardigheid die de nieuwe bestuursstructuur zou bewerkstelligen. Het is de vraag of de snelle, daadkrachtige scientific manager die echt zal kunnen waarmaken. De wetgever bepleit immers op alle niveaus zorgvuldige besluitvorming met draagvlak voor implementatie. Hij weet dus donders goed dat naast slagvaardigheid ook kwaliteit en draagvlak essentieel zijn voor besluiten in een hoog-professionele organisatie. Dat onderwaarderen zou dom zijn.
Of in de 'moderne' structuur de besluiten ook sneller worden genomen, waag ik te betwijfelen. Medezeggenschap vergroot het aantal meepratende gremia dat vooraf moet worden gehoord. Dat betekent meer (ritueel) vergaderen en een gerede kans op uitgelokte confrontaties en procedurele conflicten. In plaats van een voorstel tot besluit afwijzen, resteert slechts het middel van het frustreren van het besluitvormingsproces.
De MUB is mogelijk een oplossing, maar nauwelijks voor UT-problemen. Deechte UT-problemen zijn van andere aard. De aandacht voor de bestuursstructuur leidt daarvan eigenlijk veel te veel af.
