Bruins, één dag in de week deeltijdhoogleraar bij de UvA, vroeg zich daarbij af hoe potentiële medewerkers van zijn werkgever KPN Research er idealiter uit zouden moeten zien. 'De UT is de eerste universiteit op het gebied van telematica in Nederland. Er is reden genoeg om tot actie over te gaan. Gelukkig zien velen dat in.' Nu moet alleen minister Ritzen nog van de noodzaak van een telematicastudie overtuigd worden.
Telematica is een samentrekking van de woorden telecommunicatie en informatica. Tegenwoordig wordt ook vaak gesproken van informatie- en communicatietechnologie (ict). Het vakgebied laat zich niet eenvoudig definiëren. Bruins overpeinst hardop, zich af en toe bezorgd afvragend of de journalist er nog een helder verhaal van zal kunnen maken.
Eigenlijk, zegt hij, is sprake van een convergentie, of nog beter, dé convergentie, van inhoud, telecommunicatie en informatietechnologie. De inhoud is informatie. 'Overal waar geen goederen maar informatie wordt uitgewisseld, is telematica in het geding.' Als voorbeeld noemt hij banken. 'Dat zijn eigenlijk niets meer dan beveiligde en vertrouwde informatieverwerkers. In wezen is geld niet anders dan bits.' De chipknip zou theoretisch het einde van munten, vuurtorens en snippen kunnen betekenen.
Het gemeenschappelijke element van de hedendaagse informatie is dat die steeds vaker wordt verpakt in bits. Het is alsof er één voertuig is ontworpen dat over het water kan varen, door de lucht kan vliegen en wegen en rails kan berijden.
Nulletjes
Bij telecommunicatie en informatietechnologie zijn die 'wegen' de kabels van telefoon en televisie, maar ook de ether. De mogelijkheden om middels nulletjes en eentjes zowel televisiebeelden als telefoongesprekken en computerdata te vervoeren, groeien steeds meer naar elkaar toe.
De twee of vier 'getordeerde' koperdraadjes waarover telefoongesprekken plaatsvinden, vervoeren tevens de bits voor een spelletje Doom met de bewoners van het studentenhuis twee straten verderop. De televisiekabel is tot aan een wijkdistributiepunt van glasvezel. Van daaruit loopt naar elk blok van 25 huizen een coax-kabel, een dikke koperen kabel met een beschermende metalen laag. Deze levert tientallen tv-stations tegelijkertijd af.
Dankzij technologische ontwikkelingen convergeren tv- en telefoonnetwerk. GTST laat zich prima vervoeren per telefoonkabel, al is de capaciteit van deze kabels nog beperkt. Via de televisiekabel, eigenlijk een eenrichtingsweg, is het dankzij een 'truc' inmiddels mogelijk ook bits terug te sturen, zodat die bijvoorbeeld tevens als internet-aansluiting kan dienen.
De technologische wedloop tussen de twee netwerken wordt gevoed door de overheid, die 'muren' heeft geplaatst tussen de werelden van de telefonie en de kabeltelevisie. Bruins is ervan overtuigd dat de scheiding op den duur niet houdbaar is. 'Die sluit de synergie tussen dit soort netwerken uit en is strijdig met de convergentie van technologieën.'
UT-alumnus Eddy de Boer demonstreert in één van de laboratoria enthousiasthoe KPN op de ontwikkelingen anticipeert. Hier worden allerlei verschillende media aan elkaar geknoopt. Digitaal televisiekijken per telefoonkabel, bellen per computer, internetten per tv-kabel. Het gaat KPN daarbij niet zozeer om het ontwikkelen van nieuwe technologieën, als wel om de toepassingen hiervan en het op de voet volgen van 'the state of the art'. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar de ervaringen van gebruikers met nieuwe diensten, zoals bijvoorbeeld interactieve televisie.
Uitdagingen
Overigens constateert Bruins dat grote bedrijven moeite hebben op high tech revoluties in te springen. 'De balpenfabrikant vond de vulpen niet uit en de scheermesjesfabrikant bedacht het elektrische scheerapparaat niet. Grote bedrijven zijn slecht in staat hun core business aan te passen.'
Een probleem van de telecom- en kabelmaatschappijen is echter dat zij wettelijk verplicht zijn hun diensten te continueren. 'De oude technologie moet ook blijven werken en dat kan soms een blok aan het been zijn.'
Er zijn heel wat uitdagingen. 'Voordat computergebaseerde systemen met elkaar kunnen communiceren moet veel voorinformatie worden uitgewisseld. Bij elk bit dat mist, kan het fout gaan. Bovendien zijn mensen allergisch voor complexiteit. De ideale interface is een zapper met een plus en een min. Voor de meeste consumenten is een toetsenbord voorlopig nog veel te ingewikkeld.'
KPN lanceerde onlangs Het Net, een gesloten netwerk dat diverse diensten aanbiedt. Zo is het mogelijk het NOS-journaal van de afgelopen week te bekijken. Voor KPN is Het Net van belang voor zowel de technologie als de consumentreacties.
Bruins vindt dat de convergentie tussen informatica en telecommunicatie zijn weerslag moet hebben op de universiteiten. Zelfs als niet 'rigoureus' wordt gekozen voor een nieuwe studierichting 'telematica' moet toch een betere samenwerking ontstaan tussen de twee vakgebieden en zelfs geheel andere disciplines als economie, bedrijfskunde en psychologie.
Hij geeft in zijn '5 december' curriculum bewust niet aan hoe dit zou moeten aansluiten op bestaande 'kennisgebieden' binnen de UT-faculteiten Informatica en Elektrotechniek. Volgens hem kan de UT dat te zijner tijd beter overlaten aan een commercieel adviseur. 'Binnen de universiteit bestaat al gauw de neiging het eigen belang te laten prevaleren. Men is, hoe noemde men dat, bang voor kannibalisering.'
Opvallend is dat hij pleit voor herinvoering van het baccalaureaatsexamen na tweeëneenhalf jaar. De in Nederland op één jaar 'gefixeerde' propedeuse vindt hij maar niks. 'Dan kun je alleen kennis toetsen, dat is juist wat ik niet wil.' Een telematica-baccalaureus maakt volgens hem goede kans op de arbeidsmarkt. Wie toch liever een ingenieurstitel wil, kan kiezen voor twee afstudeerrichtingen, bedrijfskundige of technische telematica.
Nadrukkelijk stelt Bruins echter dat telematica geen 'verzamelpot' van alle studierichtingen mag zijn. Kernpunt vormt de communicatie in technische zin. De fysicus ('fysici zijn ontzettend universeel bruikbaar') wil ingenieurs opleiden.
MONICA VAN DER GARDE
