Wie is de grootste dichter? De grootste schrijver? De grootste componist? Over deze vragen zal men - gelukkig - altijd blijven twisten. Maar voor velen is Bach boven alle twijfel de grootste componist. Of in ieder geval de grootste barok-componist. In zijn tijd moest Bach echter continu vechten voor erkenning. Toen hij na een behoorlijke staat van dienst cantor werd in Leipzig, zei een bestuurder van die stad: 'Als we de beste mannen niet kunnen krijgen, moeten we genoegen nemen met wat er is.'
Dirigent Kees Stolwijk kan dit amper begrijpen. 'Bach is een exceptioneel talent. Hij is gewoon de allergrootste.' Stolwijk, hoofddocent koordirectie aan het Conservatorium, richtte met drie collega's (Carla Steenstra, Gijs van Schoonhoven en Marja Rijnders) twee jaar geleden het Ensemble BWV op. Directe aanleiding was de 'verbouwing' van de Grote Kerk tot concertpodium. De vier muziekliefhebbers vonden dat daar iets moois moest gaan gebeuren, iets wat tot een traditie uit zou moeten kunnen groeien.
Voor Stolwijk is met het Ensemble BWV een droom in vervulling gegaan. Met een hechte groep professionele mensen aan een Bach-repertoire bouwen, iets mooiers kan hij zich niet wensen. 'In veel andere grote plaatsen worden ook cantaten gespeeld, maar daar heb je altijd kaartenbakkenkoren. Hier in Enschede hebben we een zeer hechte, gedreven groep.'
Carla Steenstra benadrukt het bijzondere karakter van het ensemble: 'Het zijn professionals, maar niemand verdient een rooie cent aan het optreden, ook de organisatie niet. Dat het belangeloos is en toch al twee jaar bestaat, dat is uniek!' De exploitatiekosten van de Grote Kerk zijn echter wel dusdanig hoog dat het ensemble met smart op een sponsor wacht.
De droge afkorting BWV staat voor Bach Werke Verzeichnis, een veel gebruikte index voor de werken van Bach. Die index is nodig, want Bach heeft heel veel gecomponeerd. Alleen al als cantor van de Thomaskirche in Leipzig was Bach verplicht wekelijks een cantate te schrijven. Van zijn driehonderd cantaten zijn er 199 bewaard gebleven. Het Ensemble BWV speelt er hiervan zo'n tien per jaar. 'We kunnen dus nog achttien jaar vooruit,' aldus een gedreven Stolwijk, die elke cantate voorziet van een inleiding.
Aankomende zondag staat er weer een cantate op het programma. 'Een korte weliswaar, van nauwelijks twintig minuten, maar wel een heel bijzondere. Het is voor Bach's doen een gejaagd, onrustig stuk met prachtige koorstukken en aria's. We bieden de mensen overigens wel altijd een compleet concert,' aldus Stolwijk. 'Er is dus vaak een voorprogramma, dat thematisch zo veel mogelijk bij de cantate aansluit.'
De cantate-uitvoeringen in Leipzig schijnen destijds niet van een bijzonder hoog niveau te zijn geweest. Bachs smeekbeden om betere musici en faciliteiten mochten niet baten. Het waren geen concerten, maar kerkdiensten, zo luidde het antwoord. Het Ensemble BWV speelt de cantaten tegenwoordig niet meer vanuit een religieuze maar vanuit een culturele motivatie. Maar toen het er vorig jaar naar uitzag dat de cantaten niet langer in de Grote Kerk maar in het Muziekcentrum gespeeld zouden worden, stak er een golf van protest op. Bach hoort nu eenmaal thuis in een sacrale omgeving. Gelukkig heeft de directie van de Twentse Schouwburg en het Muziekcentrum, waaronder het Ensemble valt, de beslissing teruggedraaid. Want een uitvoering in deGrote Kerk zorgt voor de meest intense esthetische vervoering.
Ensemble BWV, zondag 23 november om 12.00 uur in de Grote Kerk, cantate 26 'Ach wie flüchtig, ach wie nichtig'. Entree f. 22,50 (E-pas f. 12,50; kaarten met E-pas alleen voor zondag te koop bij de kassa van Schouwburg en Muziekcentrum).
