Enerzijds wordt met de noodkreet van HSA nog eens bevestigd wat de UT al jaren vreesde: de steeds maar dalende instroom naar de drie TU's leidt tot grote tekorten van technici op de arbeidsmarkt. Aan de andere kant zal het de UT nog meer prikkelen tot maatregelen om de populariteit van haar technische studies te verhogen. Bijvoorbeeld, in navolging van het 'gratis' studiejaar voor meisjes, ook jongens een dergelijke faciliteit aan te bieden. 'Daar wordt in elk geval over nagedacht', aldus rector magnificus F. van Vught.
Directeur Personeel & Organisatie mr.H. W. Soetens vertelt dat zijn bedrijf naast 'creatieve, vakbekwame ingenieurs', speurt naar high-potentials, bij elkaar vele tientallen per jaar. Technisch hoogbegaafde, abstract denkende ingenieurs, met tegelijkertijd uitstekende communicatieve vaardigheden en in het bezit van het vermogen tot samenwerken. 'Echte toppers', legt de Signaal-directeur uit, 'die na een inlooptraject van een jaar of drie, op vitale posten in ontwikkelingsprojecten terechtkomen. Mensen die, voordat ze afstuderen, bij wijze van spreken al drie aanbiedingen op zak hebben. Geen lieden van een Cap Volmac of BSO die bij de klant ingewikkelde administratieve systemen komen uitleggen, nee creatieve systeemontwerpers, die zijn afgestudeerd in de Elektrotecniek en Informatica. Het is een heel schaarse, dus lastige categorie. Wij denken trouwens dat we voor deze categorie één van de weinige bedrijven in Nederland zijn die een heel inspirerende werkomgeving bieden. Waar vind je nog duizend ingenieurs op één plek?'
In Twente zijn ze volgens hem in onvoldoende mate te vinden. Dat zegt weinig van de kwaliteit van de UT en die van de leverancier van hbo-ingenieurs, de Hogeschool Enschede, maar méér van de betrekkelijk geringe uitstroom van afgestudeerde technici in deze regio. Van Vught meldt een landelijk teruglopende animo van maar liefst vijftig procent voor de ingenieurs- en sommige bèta-studies. Soetens: 'We denken dat er in het westen van Nederland, in de Randstad waar meer mensen wonen, relatief meer toppers zijn te vinden. Afgestudeerden van de Delftse TU bijvoorbeeld. Maar het probleem is dat randstedelingen er veelal moeilijk toe te bewegen zijn zich in Twente, dus over de IJssel, te vestigen. Zeker niet in de wetenschap dat de kans dat hun partners hier een baan zullen vinden, kleiner is dan in het westen.'
Maar, ter geruststelling van deze regio, HSA 'piekert' er volgens Soetens niet over delen van het bedrijf over te plaatsen naar bijvoorbeeld Delft. 'We willen hier blijven'. Het zou volgens hem 'in het uiterste geval hooguit om een beperkt aantal ontwikkelingsactiviteiten kunnen gaan'. Een meer voor de hand liggende optie is volgens hem een stuk ontwikkeling naar Noord-Duitsland over te hevelen. 'We hebben gemerkt dat de arbeidsmarkt van technici daar veel minder krap is.' HSA heeft een bedrijf aangekocht in Kiel en is betrokken bij grote samenwerkingsprogramma's van de Nederlandse en Duitse marine. Uit dien hoofde heeft Signaal contractuele verplichtingen om een stuk ontwikkeling daar te laten uitvoeren. De orderportefeuille van het 2800 werknemers tellende bedrijf loopt in de honderden miljoenen guldens, waarmee de Nederlandse radarspecialist zeker vijf en wellicht tien jaar vooruit kan.
Bij de geluiden van Hollandse Signaal past enige nuance. Het bedrijf in Hengelo-zuid heeft twee jaar geleden een grootscheepse, vijf jaar durende reorganisatie afgerond. Daarbij kwamen 2000 arbeidsplaatsen te vervallen. De behoefte aan hoogwaardige technici bleef al die jaren wel bestaan, maar het was volgens Soetens 'emotioneel gezien natuurlijk moeilijk te verkopen bij het zittendepersoneel, om aan de ene kant mensen te ontslaan en aan de andere kant mensen aan te nemen.' Dat betekende dat Signaal vijf jaar lang niet actief heeft geworven. 'Onze naamsbekendheid is er daardoor niet beter op geworden, is in elk geval beperkt,' steekt Soetens de hand in eigen boezem. Dat HSA deze situatie ook wel een beetje aan zichzelf heeft te danken wil hij best erkennen. De met veel publiciteit ingezette en vele tonnen vergende inhaalslag dient er nu voor om het verloren gegane terrein te herwinnen, stelt hij. Verder gaat het bedrijf werk maken van het zogenaamde traineeship, door middel waarvan veelbelovende jongeren, een trainingstraject binnen HSA gaan volgen en aldus door de bedrijfsleiding op hun potentie kunnen worden beoordeeld.
Een verklaring voor de dalende animo voor de techniek-studies in Nederland denkt Soetens te vinden in het feit dat Nederland bekend is om zijn handelsgeest, maar zeker niet als industrieland te boek staat. 'Dat ligt kennelijk niet in onze aard, Nederland wordt teveel geregeerd door juristen en economen. Voeg daarbij het regime van studiefinanciering en tempobeurs, met het risico van oplopende studieschulden, en het is duideljk dat studenten liever kiezen voor een gemakkelijker vierjarige studie. Het overheidsbeleid leidt tot desastreuze effecten.'
UT-rector Van Vught zegt de zorg van de HSA-directeur te delen. De huidige situatie heeft de UT al jaren geleden zien aankomen. 'Het kan zijn dat de vijfjarige ingenieursstudie eerder nadelig dan positief werkt op de keuze van VWO-ers. Met het oog op de tempobeurs lijkt men eerder te kiezen voor een HBO-studie of één van de humaniora op academisch niveau, dan een ir-studie. Want die is heel moeilijk. We zullen als UT ons arsenaal aan opleidingen uitbreiden en daar adequaat over voorlichten. Verder denken we na over de mogelijkheid om, in navolging van de meisjes, ook voor jongens faciliteiten te scheppen om hier gedurende het eerste studiejaar zonder financiele risico's te komen studeren'.
