Je stopt hem niet zomaar in een hokje. Marnix ten Kortenaar denkt als een oosterse wijsgeer, promoveert in de fysische chemie, en schaatst in het team van Bart Veldkamp. 'Ik leef als een hond', zegt de genaturaliseerde Oostenrijker serieus in plat Leids.
Marnix ten Kortenaar is te succesvol om te zweven. Toch wekt hij, als je met hem spreekt, zo nu en dan de indruk dat hij elk moment op kan stijgen. Maar de schaatser, schrijver, wetenschapper blijft staan. En dat maakt praten met Ten Kortenaar tot een belevenis. Want alles wat je mogelijkerwijs kunt verwachten, zit in zijn conversatie: de passie van een sporter, de gekheid van een schrijver, de rede van een wetenschapper, de branie van een Leidse student.
En dus krijg je op je eerste vraag een antwoord dat geen sporter, denker of wetenschapper zou hebben gegeven. 'Marnix, hoe voel je je nou eigenlijk? Schaatser, chemicus, of schrijver?' 'Tja', reageert Ten Kortenaar, 'hoe voelt een hond zich als hij een wijfje bespringt? Dan is-ie een bronstige macho. Maar als hij even later naast je loopt, voelt hij zich voor de volle honderd procent je loyale vriend. Een hond ís wat-ie doet.'
'En zo werkt het met mij ook', zegt hij. 'Als ik schrijf ben ik schrijver, als ik schaats ga ik volledig op in het schaatsen. Mijn collega-aio's in Delft vragen me wel eens hoe ik het doe, promoveren en al die andere dingen ernaast. Ze zien me bijna nooit op de vakgroep, het lijkt alsof ik in zeven sloten tegelijk loop, maar toch schiet m'n onderzoek op. Dat komt omdat ik juist nooit twee dingen tegelijkertijd doe. Dat is mijn geheim.'
Hij dankt z'n bekendheid aan dat ene ding, het schaatsen. De Oostenrijker met de verdacht Nederlandse naam, die de vaderlandse top omzeilde door voor een ander land te gaan schaatsen. 'Wat kan Ten Kortenaar', zegt commentator Frank Snoeks, als Marnix de punt van zijn klapschaats in het Thialfse ijs drijft. 'Zal hij, net als Bart Veldkamp, de Nederlandse schaatselite via een sluiproute gaan verrassen?' Zover is het nog niet helemaal gekomen. Ten Kortenaar eindigde dit jaar als zestiende op de WK-allround, tijdens de Spelen in Nagano werd hij tiende op de vijfduizend meter en twaalfde op de tien kilometer.
IJzersterk voor een Oostenrijker, verdienstelijk voor een Nederlander. Niet meer en niet minder. Vast staat echter dat Ten Kortenaar begiftigd is met een royale hoeveelheid talent. Op meer dan één vlak, want hij schopt het ver in de topsport én in de wetenschap. De verklaring voor zijn eigen succes lijkt daarom in eerste instantie wat dun. Maar zodra Ten Kortenaar tekst en uitleg begint te geven, wint zijn visie aan diepte.
Hij heeft er zelfs een boek over geschreven, begin dit jaar. Dertien hoofdstukken in zes weken. Over schaatsen, over presteren in het schaatsen, over presteren in het leven, over het leven zelf, 'zoiets', zegt hij. Op weg naar het licht heet het, en beleefde reeds vier drukken. 'Het vormt de weerslag van mijn meest recente jaren als schaatser. Die hebben me veranderd.'
Twee jaar reed hij geen wedstrijden. 'In 1994 heb ik er de brui aan gegeven. Jarenlang had ik bij de beste jeugd van Nederland behoord. Maar eenmaal bij de senioren kon ik de sprong naar de Nederlandse top, en dus de wereldtop, niet maken. Ik heb toen besloten om me helemaal te richten op mijn promotie.' Twee jaar later overleed zijn vader, een verlies dat hem aan het denken zette. 'Ik wilde nog een keer het beste in me boven halen.'
Hij ging het ijs weer op, met als ultiem doel de Olympische Spelen vanNagano. De concurrentie in Nederland was te groot, dat wist hij. Daarom liet hij zich naturaliseren tot Oostenrijker. Niet zonder resultaat. Voor Ten Kortenaar werden de Spelen een persoonlijk succes, sportief, maar ook voor Marnix-de-mens, zoals hij het zelf zegt. 'Ik zat boven op een prachtige berg in Nagano en ineens begreep ik waarom alles in het leven draait.' In zijn boek vertelt hij wat hij zag vanaf die berg. Door schaatsen tot inzicht in het leven, zou je kunnen samenvatten.
'De eerste laag van het boek bestaat uit schaatsanektdoten. Als schaatser prachtige dingen meegemaakt. Ik hou van de schaatswereld, ze is kleurrijk, eerlijk, heel primair en doorzichtig. De grappige verhalen, die wilde ik graag eens opschrijven. Maar daaronder schuilt een wezenlijkere laag, het verhaal van de ideale schaatstrance. De toestand waarin schaatsers verkeren wanneer ze wereldrecords verbreken. Ik heb daar veel over gesproken met Bart Veldkamp, met Ritsma en Postma, met Marianne Timmer.'
'Tijdens zulke races', vertelt Ten Kortenaar, 'gebeurt er iets zeer bijzonders met je bewustzijn. Je bewustzijn valt volledig samen met je 'doen', je leeft volledig in het hier en nu. Je beweegt je voort in een koker van opperste concentratie. Het is het maximale resultaat van jarenlange training, van volharding, van geloof in eigen kunnen.'
Ten Kortenaar vermoedt dat bij alles wat de mens nastreeft zo'n ideale bewustzijnstoestand gevonden kan worden. 'Die gedachte zit ook in m'n boek. Kunst, muziek, sport, politiek - het doet er niet zoveel toe wat: als je op tijdens belangrijke inspanningen verleden en toekomst uit je bewustzijn weet te bannen, kun je tot onwaarschijnlijke prestaties komen.'
Dat klinkt new-agerig. Is Ten Kortenaar zo'n positivo? 'Ik weet dat ik daar in wetenschappelijke kringen mee op moet passen. Maar ik geloof dat gedachten de werkelijkheid sturen, ja. De realiteit, de wereld zoals die nu is, zie ik als de som van alle gedachten op dat moment. Daarom roep ik iedereen op te leven als een hond. Mijn hond Bassie doet alles met overgave. Daarom is hij zo gelukkig.'
Marnix ten Kortenaar geeft maandag 13 september om 12.30 uur, ter gelegenheid van het lustrum van de Sportraad, een lezing in het Amphitheater. De toegang is gratis.
(foto Bart Veldkamp Sport & Business Consultancy)
