Op woensdagmorgen 2 december doen twee studenten in box zeven van het Hogedruklab (HDL) onderzoek aan een opstelling waarmee propyleen wordt omgezet in polypropyleen. Ze meten het stromingsgedrag van polypropyleen in de reactor, zonder dat er polymerisatie optreedt.
De studenten brengen het polypropyleen via een trechter met twee afsluiters in de reactor. Die afsluiters kunnen ze buiten de veiligheidsbox handmatig en met de computer bedienen. 's Morgens gebruiken de studenten het handmatige mechanisme. Als ze even stoppen met experimenteren laten ze één van de kleppen per ongeluk in de open stand staan.
Dezelfde middag, vlak voor de explosie, gebruiken de studenten de computer om de tweede klep te openen. Daardoor ontstaat er een open verbinding tussen de reactor en de box met als gevolg dat er onder hoge druk propyleen uit de reactor stroomt.
Zes seconden nadat ze de tweede klep openen merken de studenten dat er gas in de box terecht komt. Ze reageren door beide kleppen met de handbediening dicht te doen. Maar dan is het al te laat. Twee seconden nadat de kleppen gesloten zijn waarschuwt het alarm dat er in de box een explosief gasmengsel ontstaat. Een seconde later volgt de ontploffing.
Eigenlijk had het computergestuurde fail-safe systeem moeten voorkomen dat de twee kleppen niet tegelijk open konden staan. Maar omdat de onderzoekers het proces hadden uitgebreid met nevenexperimenten was 'helaas' niet in het geautomatiseerd voorkomen van ongewenste klepstanden voorzien, zo schrijft de AMD.
Bovendien hebben de studenten volgens het rapport verzuimd de noodknop te gebruiken. 'Al hadden ze daar de explosie waarschijnlijk niet mee kunnen voorkomen', denkt H.H. Klaasboer die namens de AMD van de UT bij het onderzoek betrokken is.
Waarom die veiligheidsmaatregelen niet genomen zijn kan niet precies uit het rapport worden opgemaakt. Wel staat vast dat het experiment dat tijdens de explosie werd uitgevoerd niet voor advies aan de veiligheidscommissie van de faculteit Chemische technologie werd voorgelegd. De specifieke risico's van de werkzaamheden zijn dus niet in kaart gebracht.
Eventuele effecten van een explosie in het Hogedruklab zouden normaal gesproken beperkt moeten blijven tot de betreffende box zelf. De veiligheidsbunkers zijn daar speciaal voor ontworpen. Toch kwamen de drukgolf en de steekvlam het gebouw in.
Volgens het rapport van de Arbo- en Milieudienst speelden twee zaken daarbij een belangrijke rol. In de eerste plaats stond de deur tijdens de explosie een stukje open. Daarnaast werkte de explosie-ontlasting niet helemaal. Het luik op het dak dat bij de minste of geringste overdruk van de box moet springen bleef te lang vastzitten.
Inmiddels zijn de veiligheidsmaatregelen in het HDL aangescherpt, zullenonderzoekers hun experimenten tijdig aan de veiligheidscommissie voorleggen en wordt de 'veiligheidstechnische' infrastructuur van de boxen herzien.
Archieffoto van de box, direct na de explosie
