Veel van Hermans' plannen voor het bachelor-masterstelsel (bama) was al bekend. Doelen van de operatie zijn grotere internationale vergelijkbaarheid van diploma's en betere herkenbaarheid van opleidingen in binnen- en buitenland. Bacheloropleidingen in het hbo gaan vier jaar duren, de universitaire opleiding bestaat uit een driejarige bachelor plus een master. De minister gaat daarbij uit van de huidige cursusduur. Dus alleen studies die nu al vijf jaar duren, krijgen een tweejarige master.
Bestuurders waren nieuwsgierig naar de financiële gevolgen van de operatie. Hermans heeft die gevolgen nu uitgewerkt. Zo gaan afgestudeerde bachelors vanaf 1 januari 2003 meetellen in de bekostiging van universiteiten en hogescholen.
Een wijziging in de studiefinanciering is dat studenten hun prestatiebeurs al na de bachelorsfase kunnen laten omzetten in een gift. Alle overblijvende tijd kan worden 'meegenomen' naar masteropleidingen.
De studentenbonden en de onderwijsinstellingen zijn blij dat de exacte wetstekst eindelijk is verschenen. Wel zijn ze teleurgesteld dat minister Hermans weinig van hun alternatieve voorstellen heeft overgenomen. De vereniging van universiteiten VSNU noemt de eenmalige bijdrage van honderd miljoen voor de invoering van bama 'een mooi begin'. 'Maar we hebben niet voor niets aangegeven dat voor goede uitvoering structureel 200 miljoen per jaar nodig is.'
Het hoger beroepsonderwijs krijgt tot verontwaardiging van de HBO-Raad helemaal geen extra geld. 'Voor de herinrichting van brede bacheloropleidingen en ontwikkeling van masters moet veel werk worden verricht. Daar is dus wel degelijk geld voor nodig', aldus Ina Bakker van de HBO-Raad.
Het meest heikele punt van Hermans' voorstellen zijn de topmasters, universitaire vervolgopleidingen met extra toelatingseisen waarvoor een prijs gevraagd mag worden tot vijf keer het wettelijk vastgestelde collegeld (nu bijna 2930 gulden). Daar staat de wettelijke verplichting tegenover om aan te tonen dat dat geld wordt besteed aan extra voorzieningen in het onderwijs.
De studentenbonden LSVb en ISO verzetten zich al langer hevig te-gen deze 'collegelddifferentiatie'. Instellingen worden weliswaar verplicht om minder draagkrachtige studenten te compenseren, maar LSVb-voorzitster Sofie Joosse noemt dat 'makkelijk afschuiven'. 'Hermans geeft er geen extra geld voor, dus universiteiten zullendat niet snel doen zonder superhoge criteria', aldus Joosse. 'De toegankelijkheid van het onderwijs komt in gevaar.'
Jonathan Zondag van het ISO is om nog andere redenen wantrouwend over het wetsontwerp. Studenten kunnen in het nieuwe systeem wel bachelor en master worden, maar houden de keus voor de oude titulatuur van doctorandus. 'Dat is onzin', aldus Zondag. 'Bama zou heel revolutionair worden, met een grondige verandering van onderwijsprogramma's. Nu lijkt het erop dat er toch alleen maar nieuwe etiketjes worden geplakt.'
Naar verwachting zal bijna overal per 1 september 2002 worden overgegaan op het nieuwe systeem van bachelors en masters, alleen al om concurrentieoverwegingen. Het wetsvoorstel van Hermans wordt daartoe nog dit kalenderjaar in het parlement besproken.
