Terrorisme is kwaad met vele gedaantes

| Redactie

Zelfs een amateur kan een aanslag plegen. Dat zegt UT-hoogleraar veiligheidsstudies Kees van der Vijver. Hij zegt ook: dit keer was het een vliegtuig op een wolkenkrabber - de volgende keer wordt het dus wat anders. Sombere berichten van een kenner. Kees van der Vijver staat niet echt náást de Verenigde Staten, zoals premier Kok dat graag ziet. De veiligheidsprofessor laat zich cynisch uit over de

Zelfs een amateur kan een aanslag plegen. Dat zegt UT-hoogleraar veiligheidsstudies Kees van der Vijver. Hij zegt ook: dit keer was het een vliegtuig op een wolkenkrabber - de volgende keer wordt het dus wat anders. Sombere berichten van een kenner.

Kees van der Vijver staat niet echt náást de Verenigde Staten, zoals premier Kok dat graag ziet. De veiligheidsprofessor laat zich cynisch uit over de door president Bush aangekondigde 'effectieve' oorlog tegen het terrorisme. 'Het zou de eerste effectieve oorlog in de geschiedenis zijn. Tegelijkertijd hebben ze beloofd dat het lang gaat duren. Dat is nieuw: een slepend conflict belóven.'

Welke repercussies heeft deze new war op de veiligheid van de Nederlandse samenleving? Van der Vijver was chef recherche en hoofd inlichtingen bij de politie in IJmuiden; hij deed tien jaar onderzoek bij BZ, directie politie; hij was acht jaar commissaris van politie in Amsterdam en zeven jaar directeur van de Stichting Veiligheid en Politie. Misschien weet hij het.

Oud-minister van Binnenlandse Zaken Bram Peper pleit voor een minister van Veiligheid. Goed idee?

'Nee, dat denk ik niet. De andere ministers worden op die manier ontslagen van hun verantwoordelijkheid voor veiligheid. Daar krijg je gedonder van. Wel wenselijk lijkt me een coördinerende minister. Die van Binnenlandse Zaken bijvoorbeeld. Iemand die ervoor zorgt dat alle informatie bijelkaar komt.'

Identiteitskaarten. Arabieren screenen. Kliklijnen! Goed idee?

'Die controledrift hoort bij de nasleep van de aanslagen. Op dit moment vinden veel mensen het effect belangrijker dan een burgerrecht als privacy. Maar dat neemt wel weer af. Neem de IRT-affaire. De IRT, het interregionaal rechercheteam, was opgericht om grote boeven te vangen. Omwille van de effectiviteit omzeilde het team zo nu en dan de wet, negeerde die soms zelfs. De commissie-Van Traa stelde de burgerrechten weer voorop. Probleem alleen is dat je met inachtneming Van Traa's normen terrorisme niet kunt bestrijden.'

Dus toch maar een klikmaatschappij?

'Daar moeten we juist voor oppassen. De maatschappij groeit naar een ander soort sociale controle dan vroeger. Aan de ene kant neemt door toenemende gevoelens van onveiligheid bij de burger de buurtpreventie toe. Mensen letten weer op hun buren. Tegelijkertijd zijn die buren onbekender dan ooit: grote migratiestromen over de hele wereld maken dat niemand precies meer weet wie er naast hem is komen wonen. Dat zie je aan zo'n Mohamed Atta, een van de kapers. Die leidde al jaren een onopvallend bestaan in Hamburg.'

'Kijk, een open samenleving als de onze is gebaseerd op consensus en vertrouwen. Ik ga er vanuit dat jij mij in je stukje geen gekke dingen in de mond zult leggen. Laat staan dat ik bang ben dat je iets met een stanleymes van plan bent. Toch zou het zomaar kunnen. Zo zit de hele westerse wereld in elkaar. De aanslagen in Amerika hebben dat vertrouwen en die consensus tijdelijk verstoord.'

Hoe herstel je dat vertrouwen? Met gepantserde deuren voor de cockpit?

'Dat doet El-Al al jaren, cockpits afsluiten. Probleem met dat soort maatregelen is dat als er lange tijd niets gebeurt de aandacht verslapt. Bovendien kan terrorisme allerlei gedaantes aannemen. Terroristen zullen heus niet nog een keer op precies dezelfde manier toeslaan.'

De overheid kan zich beter richten op andere mogelijke zwakke plekken?

'Ja. Hoewel ook dat geen succes garandeert. Kijk maar naar de inlichtingendiensten. Er bestond een rampscenario waarin een gekaapt vliegtuig op het Pentagon terecht komt.'

Hebben de binnenlandse veiligheidsdiensten gefaald?

'Dat kun je niet zo zeggen, denk ik. Wat inlichtingendiensten wél verijdelen, horen we niet. Dat is om bronnen te beschermen. Pas als het misgaat, weet de hele wereld ervan.'

Terrorisme is en blijft ontzettend moeilijk te bestrijden. Zelfs een amateur kan een heel eind komen. De ellende met terroristen is dat ze niet tevoorschijn hoeven te komen. Georganiseerde criminelen treden vroeg of laat in het daglicht. Om hun waar te verkopen, om geld wit te wassen. Een terrorist zie je nooit meer terug.'

Deskundigen aan het woord

UT-Nieuws spreekt de komende tijd met deskundigen uit eigen kring over de terroristische aanslagen in Amerika. Deze week: Prof. dr. Kees van der Vijver, hoogleraar Veiligheidsstudies bij BSK.

Kees van der Vijver
Kees van der Vijver

Stay tuned

Sign up for our weekly newsletter.