Veel te winnen met allochtoon talent

Er zijn steeds meer allochtonen met een universitair diploma en bedrijven staan te springen om multicultureel talent. Geen probleem, zou je denken, maar de praktijk blijkt weerbarstiger.

Nog steeds werken veel jonge hoogopgeleide allochtonen tot eigen frustratie en teleurstelling onder hun niveau en hebben ze vaker moeite met het vinden van een passende stage. Forum, het instituut voor multiculturele ontwikkeling, wil met het programma Forum Talent een brug slaan tussen hoogopgeleide allochtonen en de arbeidsmarkt.

Bestuurskundestudente Ouahiba Elkhaloufi is van Marokkaanse komaf en zocht jaren geleden als mbo-studente een stageplek. Ze begon als eerste met zoeken, maar zat nog thuis toen haar klasgenoten al lang en breed werkervaring aan het opdoen waren. `Van twee organisaties kreeg ik een brief waarin stond dat ze geen behoefte hadden aan stagiaires. Kort daarna bleek dat ze wel ruimte hadden voor twee autochtone klasgenoten. Dat zet je wel aan het denken. Nee, boos maakte me dat niet. Het klopt niet, maar ik heb helemaal geen zin om me erover op te winden. Het was wel het eerste moment dat ik me realiseerde dat ik `anders' was.' Ouahiba kent veel soortgelijke verhalen. `Mijn broer is arts en had veel moeite met het vinden van een baan. Dat is toch gek, als je je realiseert dat er een tekort aan medici in Nederland is?'

Bij een notariskantoor waar ze op gesprek mocht komen, waren de medewerkers verbaasd over het feit dat ze vloeiend Nederlands sprak. Dat is zo'n vooronderstelling die vaak niet klopt, weet ze. `Maar je moet wel er wel op letten dat je afwijzingen niet per definitie opvat als onterecht en gebaseerd op vooroordelen. Mensen hebben nog wel eens de neiging dat te doen, terwijl er misschien wel heel gegronde redenen zijn, zoals het ontbreken van nevenactiviteiten op je cv.'

Die ervaringen klinken TCW-studente Havva Likoglu, die zelf vorig jaar stage liep bij een krant in haar geboorteland Turkije, niet onbekend in de oren. `Je hoort vaak dat allochtonen het gevoel hebben dat ze meer moeten presteren dan autochtone Nederlanders.' Zelf heeft ze overigens die ervaring niet. `Ik ben nu bezig met een afstudeeronderzoek bij Publistat in Amsterdam, een bureau dat zich bezighoudt met mediaonderzoek. Daar was eerder sprake van positieve discriminatie: ze zagen het juist als een voordeel dat ik van Turkse afkomst ben en als een extra talent dat ik Turks spreek.'

De ouders van Mashood Chaudhry verruilden Pakistan voor Nederland toen Mashood twaalf was. Mashood is net klaar met zijn eerste jaar technische geneeskunde. `Eén verpleegstage heb ik gehad en dat ging makkelijk. Ik hoor het wel eens hoor, dat het voor sommige allochtonen lastig is om aan een stageplek of werk op niveau te komen, maar ik heb het idee dat dat probleem onder hoogopgeleiden minder speelt.' Vooroordelen zijn er wel, weet hij ook. `Je moet altijd een klein beetje meer laten zien dan een autochtoon.'

Ongeveer twaalf procent van de studenten in het hoger onderwijs is van allochtone afkomst en zeker op universiteiten is dat percentage de laatste jaren behoorlijk gestegen. Daarna stokt de opmars echter. Radj Ramcharan is projectleider van Forum Talent. Hij waakt ervoor om met een beschuldigende vinger naar het bedrijfsleven te wijzen. Eigenlijk doet die vraag er ook niet toe, meent hij. `Het gaat erom dat aan de ene kant werkgevers graag een gekleurd en divers werknemersbestand willen en aan de andere kant dat hoogopgeleide allochtonen op niveau willen werken. Ze blijken elkaar alleen niet te vinden. Om hen met elkaar in contact te brengen, hebben we ons de rol van intermediair aangemeten.'

Forum Talent biedt hoogopgeleide allochtonen activiteiten en tips waarmee ze hun capaciteiten kunnen verzilveren op de arbeidsmarkt en voorziet werkgevers van informatie over het binnenhalen en behouden van allochtoon talent. Het project koppelt cv's aan vacatures en bedient zo beide kanten.

De centrale vraag is: waarom vinden werkgevers en jonge hoogopgeleide allochtonen elkaar niet? De neiging komt al snel op om het d-woord te gebruiken, maar geen van de geïnterviewden wil dat probleem alleen bij de werkgevers neerleggen. Havva: `Al heb ik wel het idee dat we anders beoordeeld worden. Het heeft misschien met angst te maken, met elkaar niet kennen. Een voorbeeld: ik vind de UT een heel fijne universiteit, ik voel me er op m'n gemak, maar van veel interactie met autochtone studenten is eigenlijk geen sprake. Voor de duidelijkheid, dat ligt ook aan ons, we zouden ons wat meer open moeten stellen.'

Ouahiba wijst op een heel andere component. `Autochtone studenten hebben vaak meer vrijheid dan allochtone. Op kamers wonen zit er voor mij bijvoorbeeld niet in en dat maakt activisme al moeilijker. Stel, je woont in Veghel en wilt die ene opleiding in Amsterdam volgen. Dan wordt het zelfs heel moeilijk. Net als studeren in het buitenland. Dat is voor de meeste autochtonen vanzelfsprekend, maar voor allochtonen niet. Terwijl iedereen weet hoe belangrijk dat is voor je cv.'

Mashood: `Het is ook een kwestie hoe je als persoon bent. Mijn cultuur is ook heel anders dan de Nederlandse. Ik pas me soms een beetje aan, maar behoud ook mijn eigen cultuur. Als ik dat doe, kan een ander dat ook doen en wordt het vanzelf makkelijker.'

Ze hebben de sfeer na de aanslagen van 11 september 2001 zien verharden. `Zeker voor Turkse en Marokkaanse academici is het daardoor lastiger geworden', zegt Radj. `Ook met een geweldig cv blijken sommigen niet in staat om een stageplek of een baan te vinden.' Havva: `Ik merk het op straat, nine-eleven heeft ontzettend veel veranderd. Het zijn kampen uit beide groepen die het voor de rest verknallen. Turken zeggen altijd: ooit ga ik terug naar Turkije. Sinds 11 september en de moord op Theo van Gogh gaan ze ook echt.'

Er zijn verscheidene maatregelen voorgesteld om de doorstroming van hoogopgeleide allochtonen van het hoger onderwijs naar de arbeidsmarkt te bevorderen. Eén van die maatregelen is anoniem solliciteren. Alleen Mashood wijst dat idee niet meteen af. `Het kan werken, omdat je dan alleen beoordeeld wordt op wat je kunt. Maar je blijft niet anoniem; op een gegeven moment ga je met een werkgever in gesprek. Maar goed, misschien kun je dan eventuele vooroordelen wegnemen.' Havva is stellig in haar afwijzing. `Op die manier los je de kern van het probleem niet op. Bovendien: een sollicitatie is niet alleen schriftelijk.' Ze lacht. `Misschien moeten we gewoon allemaal in boerka solliciteren, dan kan niemand meer op kleur, ras, geslacht, leeftijd, religie of uiterlijk beoordeeld worden.' Ze verwoordt daarmee de algemeen heersende gedachte, denkt Ouahiba. `Anoniem solliciteren moet niet nodig zijn. Ik vind het idee ook afschuwelijk dat je dan misschien wel uitgenodigd wordt voor een gesprek.' Zelfs Radj, die naar eigen zeggen alles wel wil proberen om het probleem op te lossen, ziet er niets in.

Ouahiba verwacht in november haar scriptie af te ronden. `Tja, en dan solliciteren. Ik vind het toch eng. Er zijn steeds meer organisaties die bemiddelen voor hoogopgeleide allochtonen en als ik advertenties zie, denk ik: toch maar voor de zekerheid onthouden, het kan mij ook overkomen.' Mashood: `Hoewel het nog lang duurt, zie ik geen problemen straks. Het zal allemaal wel lukken.'

`Ik ben redelijk positief gestemd', zegt Radj. `Ik zie zoveel positieve dingen. Als je tegenwoordig bij een allochtoon huwelijk bent, zie je bijvoorbeeld steeds meer autochtone collega's en buren. Natuurlijk bestaan er vooroordelen, maar juist door samen te werken, kun je die weghalen.'