In nazi-Duitsland hebben wetenschappers zonder terughoudendheid meegewerkt met de fascisten, schrijft de Deutsche Forschungsgemeinschaft in een pijnlijk zelfonderzoek.
Het rapport laat weinig heel van de mythe dat de wetenschap door de nazi's werd misbruikt en dat de betrokken onderzoekers hooguit meelopers waren. Ze deden vol overtuiging mee en liepen zelfs voor de troepen uit.
Zo werden joodse en democratische onderzoekers al uit de wetenschappelijke instituten verwijderd voordat het nazi-regime daartoe bevel had gegeven. Weinigen protesteerden. Bovendien deden wetenschappers uit zichzelf onderzoek ten behoeve van de oorlogsvoering. Berucht zijn de experimenten met concentratiekampgevangenen. De onderzoeksapparatuur van de kamparts Josef Mengele, die in Auschwitz-Birkenau onderzoek deed naar tweelingen, werd door de Deutsche Forschungsgemeinschaft bekostigd.
De DFG, een organisatie vergelijkbaar met NWO in Nederland, heeft lang gewacht met het zelfonderzoek. In 2001 benoemde de toenmalige voorzitter een onafhankelijke onderzoekscommissie van historici. Hun rapport werd vrijdag gepresenteerd.
De afgelopen jaren was het gedrag van Nobelprijswinnaar Peter Debye in het Duitse onderzoekslandschap onderwerp van fel debat. Hij zou fout zijn geweest in de oorlog, dachten sommigen, terwijl anderen dat betwistten. De Universiteit Maastricht had een prijs naar hem vernoemd, maar heeft die een andere naam gegeven. Het Utrechtse Debye- instituut moest aanvankelijk ook worden omgedoopt, maar mag zijn naam bij nader inzien behouden.
(HOP, Bas Belleman)
