Er komt een forse koerswijziging in de promotiebekostiging zonder dat daarover serieus lijkt te zijn nagedacht. Zelfs het ministerie kan niet uitleggen waar de systeemverandering goed voor is. Critici vermoeden een verborgen agenda.
Universiteiten krijgen momenteel 37 duizend euro voor een alfa- of gammapromotie en 74 duizend euro voor een bèta- of medische promotie. Bovendien zit er een maximum aan het totaal van de beloningen: hoe meer promoties, hoe lager het uitgekeerde bedrag.
Maar het ministerie van OCW wil het voortaan anders aanpakken. Het verschil tussen alfa-, bèta-, gamma- en medische promoties wordt afgeschaft: voor ieder doctoraat krijgt de universiteit negentigduizend euro. Bovendien stelt OCW geen plafond meer aan de uitgaven: hoe meer promoties, hoe meer geld een universiteit krijgt.
Dat klinkt royaal, maar er zit een addertje onder het gras. De wijziging mag geen extra geld kosten. De uitbetaalde bonussen worden in mindering gebracht op het totale bedrag dat de universiteiten krijgen. De zogeheten ‘vaste voet’ zal dus krimpen.
Het ministerie kan of wil niet uitleggen waarom deze wijziging wordt doorgevoerd. Wat was eigenlijk het probleem van het oude systeem? Wie had daar last van? Hoe zal het nieuwe stelsel in de praktijk uitpakken? Het zijn vragen waar OCW zelfs na lang aandringen geen antwoord op geeft.
Het nieuwe systeem zou alleen “transparanter” zijn dan het oude. Bovendien zou het nieuwe bedrag beter overeenstemmen met de werkelijke kosten van een promotie. De zaak is met universiteitenvereniging VSNU beklonken.
“Het voorstel is er min of meer tussendoor geglipt”, meent Koos Duppen, bestuurslid van de Rijksuniversiteit Groningen en lid van de VSNU-stuurgroep bekostiging. “Het heeft binnen de VSNU niet echt ter discussie gestaan. Het is in een vergadering als een soort mededeling aan de orde geweest. Men had denk ik niet door hoe groot de verandering was.”
Als de nieuwe promotiebekostiging inderdaad doorgaat, betekent dit een verdere dynamisering van de eerste geldstroom. Hoe meer promoties, hoe meer geld een universiteit krijgt. Universiteiten kunnen elkaar beconcurreren met stapels proefschriften.
De details van de regeling zijn nog niet bekend, maar er zal een keer een ijking moeten plaatsvinden. RUG-bestuurder Duppen voorziet drastische gevolgen: “Stel dat Delft honderd bèta-promoties heeft, dan gaat daar honderd maal zestienduizend euro van de vaste voet af. Dat is namelijk het verschil tussen de huidige lage bonus van 74 duizend euro en de nieuwe van 90 duizend. En stel dat Tilburg honderd alfa-promoties heeft, dan gaat daar honderd maal 53 duizend euro van de vaste voet af.” De bedragen voor een alfa-promotie stijgen immers veel meer dan voor een bèta-promotie. Dus daalt het vaste bedrag dat de ene universiteit te besteden heeft waarschijnlijk een stuk harder dan dat van de andere universiteit.
Duppen vermoedt dat Plasterk aankoerst op een verdere dynamisering van de ‘eerste geldstroom’. Hij wijst erop dat de minister al bij zijn aantreden honderd miljoen uit de eerste geldstroom overhevelde naar onderzoeksfinancier NWO, die het onder de beste onderzoekers moet herverdelen.
Gertjan Tommel van het Promovendi Netwerk Nederland ziet nog een ander punt op de verborgen agenda. Het nieuwe bedrag, negentigduizend euro, lijkt op maat gesneden van het bursalenstelsel. De kosten voor een promovendus die een ‘studiebeurs’ krijgt, bedragen namelijk ongeveer negentigduizend euro voor vier jaar. De kosten voor een gewone werknemerpromovendus zijn grofweg vijftigduizend euro hoger, vanwege alle bijkomende premies en belastingen. “Het zal geen toeval zijn dat dit bedrag is gekozen”, stelt Tommel.
“Het is natuurlijk niet alleen slecht dat die bonus omhoog is gegaan”, schat hij in. “Er komt wel degelijk meer geld beschikbaar voor de alfa en gamma wetenschappen, aangezien die nu tweeënhalf keer zoveel premie krijgen.”
HOP, Bas Belleman
