Wat moet wetenschap doen? Voortschrijdend inzicht bieden, toch? Volgens mij kunnen we het er allemaal over eens zijn, dat dat is wat ons drijft: in beweging blijven.
Om een beetje fatsoenlijk voort te kúnnen schrijden, moet je wel weten wat nieuw is en wat niet, wat al eerder werkte en wat niet. Hoe kan je dat weten als wetenschappelijke bevindingen achter slot zitten en je er niet bij kunt?
Bioloog en wetenschapper Michael Eisen, professor aan de Universiteit van California is vurig pleitbezorger van open wetenschap. Op de website van zijn lab staat: ‘We committeren ons aan het principe dat alles wat we in het lab produceren – artikelen, data, software – onmiddellijk vrij beschikbaar moet zijn om te downloaden en te gebruiken’. Dat geldt in zijn lab ook voor intellectueel eigendom. Kennis gegenereerd met publiek geld moet van de maatschappij blijven. Hij hoopt dat anderen er kennis opdoen en ermee verder spelen: ‘Play it forward’.
Michael Eisen snapt dat wetenschap hoort te dienen, niet verdienen. Nu is er juist met die sympathieke man iets ergs aan de hand.
Naast wetenschapper is Eisen ook hoofdredacteur van het open access tijdschrijf eLife. Of beter gezegd, hij was dat. Gisteren werd hij namelijk ontslagen zo meldt hijzelf op X (voorheen Twitter) en bericht ook het tijdschrift Science. Waarom? Omdat hij iets retweette op X waaruit je zou kunnen opmaken dat hij meeleeft met de Palestijnse slachtoffers van de oorlog tussen Hamas en Israël.
Kan je om medelijden met slachtoffers ontslagen worden? Ja dus. Context is belangrijk. Het stuk (13 oktober) dat Eisen 23 oktober retweette was harde satire. Misschien wel de hardste satire die ik ooit zag.
Korte samenvatting: het gaat over zogenaamde Palestijnen die het zogenaamd verrekken om kritiek te hebben op Hamas, omdat ze te druk zijn met dood en doodgaan. Een vrouw met een dode zoon in haar armen bleef hem knuffelen en zeggen dat ze van hem hield in plaats van haar adem te gebruiken voor kritiek op Hamas. Een stervende verslaggever bleef maar om hulp roepen, terwijl hij vergat Hamas als een terroristische organisatie te labelen. Een Palestijns lijk weigert Hamas te veroordelen, zelfs als er tegen aan wordt geschopt. Waar halen die Palestijnen het lef vandaan?
Het stuk is hard, cynisch. Ik voelde er bij het lezen van alles bij. Walging, afkeuring, maar ook herkenning voor een pijnlijk raak punt dat ze maken. Het was nauwelijks om te lachen; veel meer om te huilen. Dat is wat satire doet: het brengt je gedachten en je morele gevoel in beweging.
Dat eLife haar hoofdredacteur aanneemt voor zijn liefde voor open wetenschap, maar hem ontslaat voor het openlijk betrachten van de hachelijke situatie van doodgewone Palestijnse burgers (hoe durft íe?!) – op zijn eigen account – is ongelofelijk tegenstrijdig. Wetenschap, kunst, journalistiek en dus ook satire, zijn middelen om te onderzoeken. Betrachten is toch precies wat we willen? Dat Eisen ontslagen wordt omdat hij openlijk zoekt naar de rede, zou ons alert moeten maken zodat we fel de academische en journalistieke vrijheid blijven bewaken. Net als de vrijheid van meningsuiting.
Maar ach, wat is nou deze column? Een beetje laf, nietwaar? Wat is vrijheid waard als we de menselijkheid uit het oog verliezen?
