Het miezert in mijn hoofd. Heeft het een biologische oorzaak dat ik zo somber ben? Gaf het coronavirus dat in me rondwaarde mij de te weinig onderzochte en onderschatte brainfog? Of komt het door de absurde tijdsgeest waarin we leven? Ongetwijfeld ligt het aan beide.
De petitie ‘Onverdeeld open’ doet me denken aan de film Don’t look up. Een meteoriet raast op aarde af, wetenschappers waarschuwen de wereld dat hij de aarde gaat rammen en men in actie moet komen. Eerst worden ze niet serieus genomen. Later, als de meteoriet zichtbaar is, ontstaat er wel de nodige angst, maar dan -krankzinnig- presteren de mensen het te gaan twijfelen aan de informatie. Komt er wel echt een meteoriet op aarde af? ‘Don’t look up’, roepen de wappies. In een volgende fase zie je een interview met een beroemdheid. Hij wijst op de polarisatie in de samenleving en roept op tot verbinding. ‘Don’t look up and don’t look down’, zegt hij quasi-wijs en scoort punten met deze politiek correcte houding.
Oproepen tot onverdeeldheid wordt anno 2022 als revolutionair gezien, als rebellie. Allerlei bekende Nederlanders, politici en zelfs hoogleraren laten zich verleiden tot deze houding. Wat een gemakzucht: ‘Als we maar onverdeeld zijn, dan komt alles goed’. Op polarisatie wijzen is het nieuwe toverwoord. Waar je eerder met het woord demoniseren tegenstanders de mond snoerde, mompel je nu iets over verbinding en liefde.
De cijfers wijzen op een pandemie, maar zij zeggen: ‘het is nu wel een beetje klaar, hoor’. Je kan wel zeggen dat het klaar is, maar als klassen leeg zijn omdat juffen en meesters ziek zijn, als de zorg wel bedden heeft maar geen personeel, dan heb je weinig aan je open samenleving. De cijfers wijzen ook op een klimaatcrisis, maar mensen zuchten: ‘nu even niet’. Er moet gebarbecued worden, het moet gezellig blijven. Op vrijdag eten we plantaardig, dat is toch een goed begin? De economie moet groeien. Natuurlijk is het sneu dat de huizen van Groningers in elkaar storten, maar wat moet je dan? We hebben verplichtingen naar onze handelspartners. Wie er nuchter op wijst dat er schaarste is en dat ons rijkeluisleventje voorbij is, is een zeur en een spelbreker.
Schuif me nou niet in het hokje van de overheid en technocraten. Wetenschappers zijn heus niet zulke maakbaarheidsideologen als door velen gedacht wordt. Ik ben wars van de Coronamelder, de Coronacheck-app, QR codes, zonnepanelen op plekken waar anders groen groeit, keurmerken voor zogenaamd duurzame visserij. Het ene technologisch gecreëerde probleem wordt opgelost met het andere. We hebben geen politiek of wetenschap nodig. Elkaar durven aanspreken en samen de schouders eronder zetten, is zowat het enige dat gebeuren moet. Schaarste dwingt tot creativiteit. Ik ben het eens met de ‘wappies’, dat het medische systeem op de schop moet. We moeten inzetten op preventie van ziekten en leefstijlverandering. Spontaan komen die leefstijlveranderingen er echter niet. We moeten elkaar erop mogen aanspreken dat je niet vrijblijvend mag leunen op de zorg of het klimaat aan gort mag helpen. Vrij van elkaar zijn we niet.
Wij wetenschappers zijn nu buitenspel gezet, net als in de film Don’t look up. Polarisatie is een verzonnen construct en tegen desinformatie kan je niet argumenteren. Als er al polarisatie is, dan is het die tussen de natuur en de mens. Wij zien onszelf als iets buiten de natuur. Intuïtief denk ik dat we ouderwetse begeestering nodig hebben. Ontzag voor onze plek in het geheel. Ontzag in het Engels is awe. Herman Finkers, Tukkergoeroe, zong: ‘Dit lied is ook verzonnen en hoor hoe het bestaat. Ik zing het graag omdat daarmee de hemel opengaat’. De hemel bereik je het snelst met kunst. Waar anders dan op bijvoorbeeld de Zwarte Cross of wandelend tussen de rijkdommen van het Rijksmuseum, snap je dat we dwars door tijd en ruimte samen zijn? Ouders, stuur uw kind dus niet naar de universiteit, maar naar de AKI of de popacademie. Troubadours hebben we nodig, geen technisch bedrijfskundigen.
