Afgelopen woensdag lanceerde de Europese Commissie een lijst met de terrible ten: de tien meest hinderlijke handelsbarrières van de Europese interne markt. Met een oplaaiende handelsoorlog in de rest van de wereld wordt het tijd om de eigen markt te stroomlijnen, redeneert de Commissie.
Een van die tien meest irritante belemmeringen is volgens de Commissie dat diploma’s uit het ene EU-land niet automatisch in andere lidstaten erkend worden. Die erkenning zou in elk geval makkelijker en sneller moeten.
Rommeltje?
Maar de meeste mensen kunnen met hun diploma nu al makkelijk in het buitenland werken, zegt Nuffic-expert Bas Wegewijs. Alleen voor gereglementeerde beroepen, zoals in de gezondheidszorg of het onderwijs, gelden in elk land weer andere regels.
Wegewijs werkt al 23 jaar bij Nuffic als teamleider en specialist in buitenlandse diploma’s. Met zijn veertig collega’s van het team onderwijsvergelijking produceert hij per jaar veertigduizend diplomawaarderingen. Overheid, bedrijven, inburgeraars of onderwijsinstellingen kloppen bij hen aan om te horen wat de waarde is van een buitenlands diploma in Nederland.
Is het echt zo’n rommeltje in de EU? En op welke manier zou het beter kunnen? Grote stappen voorziet Wegewijs niet: ‘Door de invoering van het bachelor-masterstelsel zijn Europese landen al naar elkaar toegegroeid.’
Wat dacht u toen u het voornemen van de Europese Commissie las?
‘Het viel me op dat de Commissie het ook heeft over ‘automatische’ erkenning in gereglementeerde beroepen. Dat is in de jaren tachtig van de vorige eeuw voor het laatst geregeld met de diploma’s van architecten. Het duurde toen meer dan twaalf jaar om dat voor elkaar te krijgen. Er zijn nog altijd maar zeven gereguleerde beroepen waarvoor automatische erkenning geldt.’
Waarom is dat zo moeilijk?
‘Omdat niet alleen het onderwijs in verschillende landen anders is, maar ook het beroep zelf. Een goed voorbeeld zijn fysiotherapeuten. In het ene land werken die op mbo-niveau, onder de verantwoordelijkheid van een arts. In andere landen, zoals in Nederland, stellen fysiotherapeuten diagnoses en maken ze een behandelplan. Zij werken op hbo-niveau. Daarom zijn bijvoorbeeld een Nederlands en een Duits diploma niet zomaar gelijk te schakelen – al leidt Duitsland de laatste jaren ook steeds meer fysiotherapeuten op aan hogescholen.’
Kunnen die Duitse fysiotherapeuten dan binnenkort van de ene op de andere dag in Nederland aan de slag?
‘Nee, want landen voeren nog meer controles uit op buitenlandse diploma’s. Is het vervalst? En staat deze persoon in eigen land op een zwarte lijst? Sommige soorten diploma’s zien we zo vaak dat we de waarde vrij snel kunnen bepalen. Die andere controles zijn dan nog het meeste werk.
Daarnaast moet iemand die in Nederland in een medisch beroep aan de slag wil vrijwel altijd in het BIG-register ingeschreven worden. Dat doet het ministerie van Volksgezondheid. En DUO bepaalt de lesbevoegdheid van leraren met buitenlandse diploma’s. Daar hebben ze hun eigen procedures voor. Die hoeven niet heel lang te duren, maar het kost toch al snel een paar weken tot maanden.’
Wat kan de EU doen om diploma-erkenning snel makkelijker te maken?
‘Er wordt al veel gedaan. De nationale organisaties die diploma’s erkennen werken steeds meer met elkaar samen. Nederland is trouwens een voorloper op dat gebied. We coördineren het werk aan Europese erkenningshandboeken en trainen buitenlandse collega’s. De EU zou wel meer kunnen stimuleren dat landen informatie met elkaar delen, zodat we geen dubbel werk doen.
De commissie heeft al veel geld gestoken in het stimuleren van joint degrees. Dat zijn vaak volledige bachelor- of masteropleidingen die door verschillende Europese universiteiten samen worden aangeboden. Ook daardoor groeit het onderwijs naar elkaar toe. Een volgende stap is een Europees diploma. Ook daar wordt aan gewerkt. In de Nederlandse politiek is daar veel debat over, maar het kan weer een stap zijn in de Europese integratie.’
U ziet dus geen enorme barrières die snel uit de weg geruimd kunnen worden.
‘Het streven van de Commissie is om de interne markt te stroomlijnen, maar ik denk dat het voor EU-burgers vaak ingewikkelder is om hun pensioen of belastingen in een ander land te regelen dan om hun diploma te laten erkennen.
Veel mensen werken niet in een gereguleerd beroep. In vrije beroepen kunnen EU-burgers al makkelijk over de grens aan de slag. Een werkgever kan zo een IT-er met een Finse bachelor aannemen, zonder dat eerst het diploma erkend hoeft te worden.’
Denkt u dat de erkenning van diploma’s ooit frictieloos zal verlopen?
‘Het is maar wat je frictieloos noemt. Soms moeten werknemers al door bureaucratische hoepels springen als ze binnen hun eigen land verhuizen. In verschillende Duitse deelstaten gelden soms ook andere eisen aan leraren. Dat zie je ook in landen als de VS en Canada. Door de culturele verschillen tussen landen en regio’s zal onderlinge diploma-erkenning toch nodig blijven.’
