En hiermee sluiten we deze liveblog.
De UT reageert ook, via een update op haar website. Met name of er uitzonderingen mogelijk zijn, zal de komende tijd de vraag blijven. 'Het werd duidelijk dat de Tweede Kamer maar beperkt ruimte wil laten voor uitzonderingen. Dat is voor ons als UT-gemeenschap spannend. Zoals we eerder al zeiden: het komt aan op de detailuitwerking.'
Minister Dijkgraaf werkt de komende tijd niet alleen aan nieuwe wetgeving, hij gaat ook met de instellingen aan gesprek. 'Als UT zijn we daarin nauw betrokken, waarbij we voortdurend het belang van internationaal talent voor de Nederlandse samenleving benadrukken. Evengoed denken we na en mee over manieren om bij te dragen aan een goede balans tussen internationalisering en toegankelijkheid en over de manieren waarop beide elementen elkaar kunnen versterken.'
Hoe gaan we de toestroom van buitenlandse studenten in goede banen leiden? Misschien moeten we sleutelen aan de financiering van het hoger onderwijs, overwegen verschillende politieke partijen. Minister Dijkgraaf waarschuwt voor de gevolgen.
De minister is klaar met zijn zeven ‘blokjes’ en de aanwezige Kamerleden hebben hun laatste vragen gesteld. Het debat zit erop. Even resumerend, de tendens:
- Het gaat dan wel over internationalisering in brede zin, maar veel van de discussie is terug te voeren op het taalbeleid van de instellingen. Mede daardoor zijn de Nederlandse universiteiten ‘slachtoffer van hun eigen succes geworden’, zo werd gezegd.
- Veel van de aanwezige Kamerleden tonen zich voorstander van het Nederlands als voertaal.
- Dat is ook het vertrekpunt van de minister, gaf hijzelf aan. Die eerder genoemde wetgeving – artikel 7.2 – wil hij aanpassen.
- Wel wil Dijkgraaf ruimte geven aan opleidingen om les te geven in een andere taal. Máár dat mag hooguit een derde zijn.
- Bovendien wil de minister een ‘toets anderstalig onderwijs’ introduceren. In feite moet dan elke opleiding langs een doelmatigheids-meetlat: past de taalkeuze bij de behoefte van de arbeidsmarkt, de (grens)ligging van de universiteit, de aard van de opleiding, of bijvoorbeeld bij een mogelijk excellentie-karakter.
- Er zijn dus uitzonderingen mogelijk, maar de minister wil ‘scherp formuleren’ wat wel of niet mag.
- Na de zomer, medio september, wil minister Dijkgraaf met een aanpassing van de wetgeving komen en meer duidelijkheid verschaffen.
Veel van de aanwezige Kamerleden pleitten vanmiddag voor een hogere vaste voet, om onderwijsinstellingen meer financiële zekerheid te bieden. Dijkgraaf waarschuwt voor de negatieve neveneffecten daarvan. ‘Ik snap dat het rust geeft aan de instellingen. Maar op macroniveau wordt het OCW-budget bepaald door het totaalaantal studenten. Het variabele deel wordt daardoor veel variabeler. De Minister van Financiën betaalt mij op de grond van het aantal studenten. Ik snap de wens voor zekerheid, maar er zitten ook nadelen aan een hogere vaste voet. Je kan zelfs als instelling onder water komen te staan. We moeten op een holistische manier kijken naar bekostiging, want het raakt alles.’
Dankbaar dat @PieterOmtzigt deze bijdrage mede namens @lientje1967 en mij wil doen, terwijl wij in het #coronadebat zitten.
— Nicki Pouw-Verweij (@NickiVerweij) June 15, 2023
De internationalisering van universiteiten is totaal doorgeschoten en moet een halt toegeroepen worden. https://t.co/3a4o7rJjj0
GroenLinks-kamerlid Lisa Westerveld vraagt de minister of onderwijsinstellingen extra financiële middelen krijgen, om internationale studenten te ondersteunen de Nederlandse taal te leren. Dat verzoek wimpelt Dijkgraaf weg. 'Instellingen hebben al de wettelijke taak om de taalvaardigheid van studenten te bevorderen. Ik zie ook geen mogelijkheden om extra bekostiging te regelen.'
Als het over taal gaat vindt de minister het belangrijk dat er ruimte is voor een andere taal. ‘Mijn vertrekpunt is dat de opleidingstaal Nederlands is. Er mag binnen het curriculum ruimte zijn voor andere taal, maar niet meer dan een derde – op specialismen. Dan kunnen ook internationale docenten hun lessen geven. Ik wil een toets anderstalig onderwijs introduceren, waarbij het gaat om toetsen op doelmatigheid in brede zin. De wet is nu Nederlands, tenzij, maar er zit een enorm groot gat in het net geknipt waar iedereen doorheen zwemt.’
De minister pleit ervoor dat instellingen een taalbeleid gaan vormen. ‘Nederlandse studies moeten een wettelijke plicht krijgen om vast te leggen welk eindniveau Nederlandse studenten moeten halen. Dan kan via het curriculum. Bij Engelstalige opleidingen ligt dat anders. Nederlandse studenten moeten een goede uitdrukkingsvaardigheid hebben, maar voor buitenlandstalige studenten geldt een ander verhaal, daarvan kun je niet hetzelfde verwachten. Wat mij betreft wordt dat een verplicht onderdeel, maar buiten het curriculum.’
@RHDijkgraaf
— ISO (@HetISO) June 15, 2023
Minister Dijkgraaf geeft aan dat de autonome besluitvorming van hoger onderwijsinstellingen een aantal ontstane knelpunten niet kan oplossen.
Hoe de minister de uitvoering dan wel regievoering van zijn brief voor ogen ziet? Hij wil beginnen bij de zelfsturing van de instellingen zelf en volgens Dijkgraaf staat maatwerk voorop. Hij zegt de indruk te hebben dat de instellingen in een ‘meewerkende houding staan’. ‘Het begint bij de zelfsturing van de instelling. Maar dat moet wel binnen een scherp kader dat ik moet schetsen. Er moet een mogelijkheid zijn voor mij als minister om aan de rem te trekken. Ik zie ook een adviesorgaan voor me, dat kijkt in hoeverre de regievoering doet wat die moet doen.’ Ook wil Dijkgraaf betere monitoring, om een vinger aan de pols houden. Daarvoor moet een gezamenlijk dashboard ontwikkeld worden.
Minister Dijkgraaf gaat in zeven delen - van de voertaal tot de bekostiging - antwoord geven op de inbreng van de Kamerleden in de eerste termijn van de vergadering. Zijn eerste antwoord slaat op de planning. ‘Het doel is om de wet voor het collegejaar 2025/26 in werking te laten treden. Dat gaat alleen bij een voorspoedig wetsproces en daar gaan we met man en macht alles aan doen. De instellingen moeten tijdig om de hoogte worden gebracht van de wet.’
Roelof Bisschop (SGP) is geen voorstander van centrale regie door de minister, maar vindt dat onderwijsinstellingen zelf met maatregelen moeten komen. ‘De wetgever verzuimt al jarenlang om instellingen voldoende instrumenten te geven om te sturen op de studenteninstroom. De keuze voor centrale regie ligt niet voor de hand, zeker niet in dit stadium. Waarom vragen we instellingen niet om zelf – op volwassen wijze – knopen door te hakken?’
Ook Bisschop vindt dat de voertaal Nederlands moet zijn en vroeg expliciet om ‘innovatieve ondersteuning’ voor internationale mensen. ‘Als het gaat om de voertaal zijn er vele jaren vermorst. Eerst was er onwil, nu vluchten we in technische bezwaren. Wij vinden het onbegrijpelijk. Wie nuchter naar de wet kijkt, ziet dat die werkbaar is. De richting is duidelijk.'
De vergadering is nu even geschorst. Minister Dijkgraaf is om 14.45 uur aan het woord.
Pieter Omtzigt begon zijn betoog met een lofzang voor de Nederlandse taal. ‘Een mooie taal, net als het Twents. Ik kan hier in het Twents tegen u praten, maar dat is niet eerlijk. We leiden voor het grootste gedeelte Nederlandse studenten op, voor de Nederlandse arbeidsmarkt, maar dat gebeurt vaak in het Engels, terwijl Nederlands de taal is die je moet leren.’
Volgens Omtzigt kan het welzijn van studenten niet los worden gezien van de spreektaal. ‘Ik zat beter in mijn vel in Italië, omdat ik Italiaans sprak. Dat maakt je onderdeel van de gemeenschap.’ Volgens de politicus is er nog een groot probleem: het beurzenstelsel. ‘We hebben jarenlang studenten opgezadeld met tienduizenden euro’s schuld. EU-studenten die komend collegejaar naar Nederland komen, ontvangen tal van financiële voordelen als ze hier komen studeren. Hoe gaat de minister dat in hemelsnaam uitleggen?’
Volgens PVV-Kamerlid Harm Beertema is de huidige wet niet het probleem. ‘Sterker nog, die is heel duidelijk. Het probleem ligt bij bestuurders met een gemankeerde moraal. Voor artikel 7.2 is goed werk geleverd, maar de derde uitzondering op die wet is de doos van Pandora. Daar zijn alle RvT’s, CvB’s en medezeggenschappen het over eens. Het is van belang dat bestuurders zich aan de wet gaan houden. Doen ze dat niet, dan dienen er financiële sancties te volgen.’ Beertema haalt weinig houvast uit de plannen van de minister. ‘Ik zie nauwelijks visie van de minister op de internationalisering.’
HOe zit het met die wet?
In de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek is ook wetgeving op het gebied van taal opgenomen. Die staat in artikel 7.2 en luidt als volgt:
Het onderwijs wordt gegeven en de examens worden afgenomen in het Nederlands. In afwijking van de eerste volzin kan een andere taal worden gebezigd:
a. wanneer het een opleiding met betrekking tot die taal betreft,
b. wanneer het onderwijs betreft dat in het kader van een gastcollege door een anderstalige docent gegeven wordt, of
c. indien de specifieke aard, de inrichting of de kwaliteit van het onderwijs dan wel de herkomst van de studenten daartoe noodzaakt, overeenkomstig een door het instellingsbestuur vastgestelde gedragscode.
SP-Kamerlid Peter Kwint meent dat de brief van Dijkgraaf, waar maanden op gewacht werd, ‘niet getuigt van goed gebruik van extra maanden’. 'De instellingen scharen zich achter probleemstelling van internationalisering, maar willen elk een uitzonderingspositie op basis van hun grensligging en type opleidingen. Iedereen en z’n moeder vindt zichzelf een uitzondering. Je bent een uitzondering alleen als dat besloten is door het ministerie. Daar moet duidelijkheid over komen.’
Kwint pleit ervoor dat onderwijs primair in het Nederlands aangeboden moet worden. ‘Dat is een kerntaak van het hoger onderwijs. De keuzevrijheid van de internationale student is de keuzebeperking van de Nederlandse student.’ Kwint vindt ook dat de instellingen minder afhankelijk moeten zijn van instroom om zich te bekostigen.
D66-Kamerlid Jeanet van der Laan opent met de voordelen van internationalisering. 'Het is goed voor Nederland en de Nederlandse schatkist, maar er zijn ook knelpunten. Studenten volgen door drukte college's op de grond en is sommige steden is er geen kamer te vinden. Maatwerk en regie nemen is ons uitgangspunt. Wij staan niet voor generieke gekkigheid. Ik hoor in deze kamer geluiden als alle bachelors in het Nederlands, dat kan gewoon niet.'
Pieter Omtzigt geeft aan anders te denken over de voordelen voor de Nederlandse schatkist. 'Tachtig procent van de psychologiestudenten die aan de UT of in Maastricht studeert komt uit Duitsland, negentig procent gaat na hun studie weer terug. Ze krijgen per jaar 5000 euro beurs en 1500 euro aan OV. Waar zit het voordeel voor Nederland als samenleving en onze economie?'
@Jeanetvdlaan van D66 geeft aan dat internationalisering van meerwaarde is. Internationalisering van het onderwijs stimuleert nieuwe perspectieven en kennis. Wel zijn er een aantal knelpunten waar regie en maatwerk oplossingen kunnen bieden.
— ISO (@HetISO) June 15, 2023
Van der Woude geeft aan dat de VVD al vijf jaar vraagt om wettelijke instrumenten om de internationalisering te beteugelen. ‘Wij zijn blij dat die er nu komen. De minister geeft in zijn brief aan dat het doel is om de plannen vanaf collegejaar 2025 in te laten gaan. Ik vraag de minister om daar aan vast te houden. Uitstellen kan niet meer.’
Het Kamerlid geeft aan dat volgens de VVD centraal moet staan of we in staat zijn om de internationale student op te vangen. ‘Dat is lang niet altijd het geval. En leiden we wel op wie we eigenlijk nodig hebben? Het heeft geen nut om grote groepen Duitse psychologiestudenten in het Engels op te leiden.’
Het debat over de internationalisering van het hoger onderwijs gaat 13.00 uur van start. VVD-Kamerlid Ingrid Michon leidt het debat, dat plaatsvindt in de Groen van Prinstererzaal. De spreektijd bedraagt zes minuten per fractie.
Om 13:00 uur begint het commissiedebat van @OCW_TK over internationalisering hoger onderwijs. Minister @RHDijkgraaf van @MinOCW komt hiervoor naar de Kamer. Lees meer en volg live: https://t.co/3OHDxECF9n#InternationaliseringHO
— Vaste Commissie OCW Tweede Kamer (@OCW_TK) June 15, 2023
De UT reageerde bij monde van collegevoorzitter Vinod Subramaniam eerder voorzichtig positief op de plannen van Dijkgraaf. In de aanloop naar het commissiedebat hebben de Nederlandse universiteiten met de minister gesproken over internationalisering. Daaropvolgend gaf Koepelvereniging UNL in een notitie vier adviezen aan de Tweede Kamer mee. Ze wijzen in de notitie vooral op het gevaar van een 'one size fits all' beleid.
Het Enschedese Kamerlid Pieter Omtzigt schreef in aanloop naar het debat een opiniestuk samen met filosofen Ad Verbrugge en Welmoed Vlieger. Het drietal pleit voor het verplicht stellen van het Nederlands op universiteiten.
Nederlands moet weer de standaard taal worden op universiteiten.
— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) June 14, 2023
Betoog samen met @WelmoedVlieger en Ad Verbrugge
(zonder betaalmuur) bij @ewmagazinenl
Morgen debat met minister @RHDijkgraaf https://t.co/mnuxj4FMQz
De plannen van Dijkgraaf laten nog veel ruimte voor interpretatie. Het is de vraag of kritische Kamerleden in het debat genoegen nemen met de voorgestelde maatregelen, en of Dijkgraaf tijdens het commissiedebat meer duidelijkheid kan verschaffen. Begin deze maand vroeg de onderwijsminister al om geduld bij de ‘aanpak’ van Engelstalig onderwijs.
De Tweede Kamer is al langer kritisch over de internationalisering van het hoger onderwijs: een motie van Kamerlid Pieter Omtzigt over de voertaal werd begin dit jaar met grote meerderheid aangenomen. Ook minister Dijkgraaf wil meer ruimte voor het Nederlands, zo bleek uit zijn Kamerbrief eind april. Daarnaast wil hij met ‘centrale regievoering’ de toestroom van internationale studenten in goede banen leiden.
