Vanwaar dit centrum?
Brey: `De afdeling wijsbegeerte is zich de afgelopen tien, vijftien jaar steeds meer gaan specialiseren in de filosofie van techniek. Vroeger was de oriëntatie wat breder, maar inmiddels gaat meer dan negentig procent van ons onderzoek over techniek en de relatie tussen techniek en samenleving. Wij vonden dat een aparte profilering van dit onderzoek in een centrum nodig was. We opereren sterk internationaal en als centrum ben je veel duidelijker zichtbaar, kun je eenvoudiger met andere centra samenwerken en makkelijker naar organisaties als NWO optreden.'
Externe profilering dus. En intern?
`Binnen de UT willen we een brug tussen bèta en gamma vormen. Die kruisbestuiving tussen technisch en maatschappijwetenschappelijk onderzoek is ook een opdracht van de decaan. Wij doen dat al door als niet-technische groep ons onderzoek in drie technische onderzoeksinstituten in te brengen, in MESA+, BMTI en CTIT. Wij schuiven dus bij technici aan. Vanuit het CEPTES is verder ook gewerkt aan de oprichting van het zesde center of excellence voor ethiek & technologie in 3TU-verband, dat in 2007 van start gaat. Dat center krijgt een specifiekere missie op het gebied van ethiek. Het ethisch onderzoek van CEPTES zullen we daarin inbrengen.'
Welk onderzoek valt binnen CEPTES?
`Onze projecten richten zich op de structuur van technische wetenschappen en het technisch ontwerpproces, op de relatie technologie-samenleving en op ethische vragen in technologieontwikkeling en -gebruik. Voorbeelden? Eén recent project gaat over de relatie natuurwetenschap en technische wetenschap. Van dat laatste ontbreekt een goed filosofisch beeld. Veel verder dan dat technische wetenschap de toepassing van natuurwetten is, komen we niet. Een veel rijker beeld over de aard van deze wetenschappen is nodig. Een tweede project onderzoekt de manier waarop technische artefacten morele lessen in zich houden. Dus: hoe wordt menselijk gedrag gestuurd door de techniek. Een auto bijvoorbeeld, die pas start als je de autogordel omdoet. Eén van onze nieuwste projecten behandelt de invloed van nieuwe media op de kwaliteit van de samenleving. Is internet bevrijdend of verslavend? Zijn mobiele telefoons een verbetering van de communicatie of lijden de bezitters onder de gesel van het altijd bereikbaar zijn.'
Wat zijn op dit moment de trends in de techniekfilosofie?
`Techniekfilosofie vindt steeds meer aansluiting bij technische en sociale wetenschappen, het wordt steeds minder een leunstoelfilosofie. We kijken echt naar actuele ontwikkelingen. Een tweede trend hangt daarmee samen, in ons commentaar kijken we niet alleen achteraf naar de invloed die bepaalde ontwikkelingen hebben gehad, maar lopen we parallel aan de oorsprong. Een voorbeeld daarvan is nanotechnologie. Binnen MESA+ loopt onderzoek naar de sociale, ethische en filosofische aspecten van nanotechnologie. Al in het ontwerptraject moet de filosoof mee kunnen doen.'
In de ideale situatie werken ontwerper en filosoof vanaf het begin samen?
`In de ideale situatie weet ook de ontwerper iets van filosofie en ethiek. Bij echt grootschalige technologische projecten zou vanaf het begin een filosoof betrokken moeten zijn. In het geval van biotechnologie is dat bijvoorbeeld niet goed gedaan, de maatschappelijke weerstand daartegen is enorm. Iets meer filosofische input aan het begin was wel handig geweest. Bij nanotechnologie gaat dat beter, daar wordt nu al veel meer nagedacht over de implicaties.'
Philip Brey (Foto: Arjan Reef)
