In het lijvige, doch leesbare stuk houdt het CvB het onderwijs binnen de UT stelselmatig en op onderdelen tegen het licht. Er wordt een indrukwekkend aantal maatregelen, pilots en andere activiteiten aangekondigd ter verdere verhoging van kwaliteit en rendement, waarbij de UT met flexibele, nieuwe onderwijsvormen wil inspelen op een sterk veranderende onderwijsmarkt. Maatwerk, flexibiliteit, slim gebruik van ITC, internationalisering, samenwerking met het hoger beroepsonderwijs, het is allemaal nodig, aldus het CvB. Enerzijds om de almaar toenemende concurrentie vanuit binnen- en buitenland -inclusief digitale private onderwijsaanbieders- het hoofd te bieden, anderzijds om met een kwart te groeien naar tienduizend studenten. Een substantieel deel van die groei zal bestaan uit buitenlandse studenten en HBO-bachelors die in Enschede een master gaan volgen. `Dat zal voor iedereen binnen deze instelling wel even wennen worden', verwacht rector magnificus Henk Zijm. `We stappen met z'n allen een ander leven binnen'.
Waar óók aan wordt gewerkt, om een paar andere facetten uit de nota te lichten: een verkenning van het University College concept met brede bachelors, honours tracks voor de allerbeste studenten en kwaliteitszorg op alle niveaus. Excellentie in het verzorgen en ontwikkelen van onderwijs zal in de toekomst zwaarder gaan tellen bij bevorderingsbeslissingen, bijvoorbeeld naar UHD-functies. De decanen krijgen een grotere beleidsvrijheid in de toewijzing van gelden.
Zijm mag worden gezien als de geestelijke vader van het omvangrijke ideeëngoed dat deze week het levenslicht ziet, `zij het dat vele anderen intensief hebben meegedacht'. De rector magnificus ziet het werk dat voorafging aan de nota als een omvangrijke operatie. `Zeg maar gerust dat er een denktank aan te pas is gekomen'. Maar daarmee is de kous niet af: de beleidsnota over onderzoek is praktisch klaar, aldus Zijm. Aan nota's over groei en internationalisering (Flierman) wordt gewerkt. `Dus er komt nog veel meer'.
Zijm beschouwt de invoering van de bachelor-masterstructuur en de gevolgen daarvan als de sleutelfactor in een sterk veranderende universitaire wereld. De ongedeelde doctoraalstudie behoort tot het verleden. De bama-structuur zorgt voor meer mobiliteit en een veel diversere instroom. De concurrentie tussen de onderwijsaanbieders neemt sterkt toe. `We zullen eraan moeten wennen dat de scheidslijn tussen bachelor en master steeds harder wordt. Er komen andere doelgroepen: Studenten uit binnen- en buitenland die naar Twente komen voor een master. De rol van ICT wordt wat het CvB betreft steeds groter. Met onderwijs op maat, waarbij te denken valt aan meerdere instroommomenten voor masters en het digitaal aanbieden van premastertrajecten. Het mentoraat, de studiebegeleiding en het studentenvolgsysteem wordt volgens Zijm op een aantal plaatsen `goed ingevuld' maar kan over de hele linie kwalitatief en kwantitatief beter. `En we zullen kritisch kijken of het aantal vakken kan worden gereduceerd.'
Het gaat al met al om een forse innovatie van het onderwijsbestel binnen de UT. De vraag die zich direct aandient is: kan het onderwijsveld, dat de komende maanden een ingrijpende reorganisatie op zich af ziet komen, deze nieuwe golf wel aan?
Zijm: `Je stelt die vraag terecht. Het gaat inderdaad om een forse vernieuwing van het onderwijsbestel, die veel van de mensen zal vergen. Maar deze slag is absoluut nodig om in het nationale en internationale krachtenveld mee te blijven doen. We hebben dus geen keus. Maar let wel, niet alles wat in de nota staat genoemd, hoeft op stel en sprong te worden gerealiseerd. Sommige zaken lopen al, andere zijn urgent: daar zullen we snel mee moeten beginnen.'
Zoals?
`We moeten bijvoorbeeld snel werk maken van de echte brede bachelors. Studies dus die zijn bestemd voor studenten die zich breed maatschappelijk willen oriënteren. Advanced Technoly met disciplines als natuurkunde, scheikunde, elektrotechniek en wiskunde is daar een geslaagd voorbeeld van. Te denken valt ook aan bachelors op het snijvlak van technologie en ethiek, of aan disciplines op het vlak van mens/machine-interactie. Een University College als huis voor deze opleidingen is daar heel geschikt voor.'
Waar het gaat om het beroepsperspectief voor docenten mag ook wel wat aanscherping plaatsvinden, vindt het CvB. Zijm: `Maar dat geldt breder. Dit college is een sterk voorstander van het prestatiebeginsel, in plaats van alleen het formatiebeginsel. Zoals we persoonsgebonden leerstoelen hebben ingevuld voor wetenschappers die daar op grond van hun prestaties aan toe zijn, zo moeten we ook bij de bevordering naar een UHD-schap in de eerste plaats recht doen aan de prestaties van mensen. Dat geldt voor onderzoekers, maar nadrukkelijk ook voor docenten. We hechten aan bevlogen docenten.'
Het onderwijs, aldus Zijm, moet klantgericht worden. `De faculteitsdecaan krijgt meer beleidsvrijheid in de verdeling van onderwijsgelden over de leerstoelen. Hij krijgt daarmee een zwaardere taak. Op dit moment zijn de toewijzingsmodellen tot in detail georiënteerd op colleges, uren, etc. Dat leidt tot oeverloze discussies over de centen tussen centraal en decentraal. Het CvB wil de verdeeldiscussie leggen waar deze hoort: bij de decanen en de leerstoelhouders.'
Het bindend studieadvies ziet Zijm als een maatregel waar op termijn -al of niet opgelegd door de overheid- niet aan valt te ontkomen. `We zien het als een soort laatste redmiddel, dat niet nodig zou moeten zijn als het nieuwe onderwijsbeleid zal zijn ingevoerd. Dus daar gaan we met kracht aan werken.'
Henk Zijm: …denktank… (Foto: Arjan Reef )
