`Het ging naar mijn smaak wel wat veel over nanodeeltjes', verzucht Dave Blank na afloop. `Maar het was een leuke avond.' Café Dudok in Den Haag, dat zich `de kantine van parlementair Nederland' noemt, was vorige week woensdag het strijdtoneel voor een debat over nanotechnologie, georganiseerd door de jarige Technologiestichting STW en ingenieursvereniging KIVI NIRIA. Naast UT-hoogleraar Dave Blank was Rob Hartman, directeur van het EZ-innovatieprogramma Point One voor nanotechnologie en embedded systems, als spreker uitgenodigd,.
Met zijn bekende `drive' vertelt Blank over injectienaaldjes die niet meer prikken maar slechts een beetje over de huid schuren en tegelijk groot genoeg zijn om een compleet lab te herbergen voor bloedanalyse; over nanotubes en bucky balls en over zijn eigen passie: het lego-en met atomen en moleculen, door ze laagsgewijs op elkaar te stapelen. Hij weet zijn enthousiasme duidelijk over te brengen op de zaal. Het wat technocratischer verhaal van Hartman laat vooral de toepassingen zien die er nu al zíjn. Misschien deels nog `grote' microtechnologie, maar in allerlei alledaagse toepassingen als de mobiele telefoon, chipcard en iPod duiken ook de nano-afmetingen al op. Discussieleider Roland Kortenhorst, zelf oud-scheepsbouwer en defensiewoordvoerder voor het CDA, hoort het allemaal gefascineerd aan en koppelt meteen verschillende elementen uit de betogen aan elkaar. `Kunnen we die mooie naaldjes gebruiken om zo het AIDS-probleem te lijf te gaan in Afrika, of kan nanotechnologie het energieverbruik doen afnemen, zeg met dertig procent?' Over dat laatste zijn de heren het snel eens, dat moet kunnen, het eerste gaat wat kort door de bocht. `Als je ook echt virussen wilt aanvallen en niet alleen maar analyseren of ze er zijn, dan lees je al gauw over nano-robotjes die in de bloedbaan komen en in je lichaam rommel gaan opruimen. Maar wat gaan die robotjes daarna doen?' Die robotjes zijn niet levensvatbaar, daar zijn Blank en Hartman stellig in. Maar specifieke nanodeeltjes inzetten om heel lokaal kankercellen aan te vallen, waarom niet?
Ook die nanodeeltjes liggen gevoelig, zo blijkt uit de discussie. Prins Charles heeft een paar jaar geleden al eens iets geroepen over de gevaren ervan en de nano-goeroe Eric Drexler had al visioenen van zichzelf reproducerende dingetjes waardoor langzaam het onderscheid tussen `natuurlijk' en `kunstmatig' verdwijnt. Dat soort scenario's blijft kennelijk hangen. Hebben we het nog wel in de hand? Moet de overheid niet heel scherp opletten? En denken wetenschappers wel na over de maatschappelijke impact? Blank knikt heftig: `In het nationale NanoNed programma is een twaalfde deel van het budget uitgetrokken voor juist díe aspecten. En dat initiatief komt van de wetenschappers zelf. Zo betrekken we het Rathenau-instituut erin, voor het publieke debat.' De discussie in Dudok gaat verschillende kanten op, er wordt gepraat over het ontzilten van zout water, over exploderende nanofabrieken. Er liggen nog wat slotvragen in de sfeer van de doemscenario's, maar Blank roept, ontwapenend: `Dat je materialen kunt maken die nu nog niet bestaan, waarvan je de eigenschappen zelf kunt sturen, dat is toch juist fantástisch?' Tevreden gesteld, gaat iedereen aan het dankzij nanotechnologie gefilterde bier.
