Fysicus Jan-Hendrik Schön, werkzaam bij de Amerikaanse Bell Labs pleegde jarenlang wetenschappelijke fraude. Totdat hij voor twee verschillende onderzoeken dezelfde grafiek gebruikte en op staande voet werd ontslagen. UT-professor en natuurkundige Ad Lagendijk toont zich verontwaardigd over de affaire.
'Je moet wel ziek zijn om zoiets zo lang te doen. De enige reden die ik kan bedenken is dat de druk op wetenschappers de laatste jaren enorm toeneemt. Het ene na het andere lijstje met de meest geciteerde wetenschappers wordt gepresenteerd. Deze figuur is kennelijk doorgedraaid. Niet dat ik het daarmee goed praat hoor, beslist niet.
'Op universiteiten zijn geen protocollen om dit soort dingen te voorkomen, voorzover ik weet. Wel wordt er de laatste jaren steeds meer over gesproken. Vakverenigingen, de Amerian Physical Society bijvoorbeeld, hebben ethische commissies die richtlijnen geven. Daar staat dan in dat fraude niet mag. Daar heb je natuurlijk wel wat aan, maar niet veel.
'Een situatie die vaak speelt is die van het onterecht co-auteurschap. Iemand heeft niks gedaan, maar wil wel z'n naam onder het artikel hebben, om maar aan zoveel mogelijk publicaties te komen. Je merkt de laatste tijd dat jonge onderzoekers dat niet meer accepteren, die zijn wat individueler. Ik vraag me trouwens af wat die mede-auteurs van Schön gedaan hebben. Niet veel waarschijnlijk.
'Je zou wat strenger kunnen zijn in het archiveren van gegevens, daar een format voor opstellen. Nu gebeurt het vaak hapsnap en de doorstroom in een groep is groot. Oio's vertrekken weer. Maar archiveren, dat vereist een grote discipline. We hebben wel labboeken waar iedereen gegevens in opschrijft en plaatjes in plakt. Maar die aanpak is niet gestandaardiseerd.
'Het zou kunnen zijn dat iemand in de vakgroep mij wil bedriegen, maar die persoon heeft daar echt een dagtaak aan. We bespreken en bediscussiëren hier binnen de vakgroep alle data met elkaar. Ruwe data.
'Experimenten worden zelden door iemand uit de groep herhaald. Dat wordt als overbodig ervaren en zou ook in 99,9 procent van de gevallen tijdsverspilling zijn. Maar een onderzoeker doet zelf zijnexperimenten meerdere keren en bespreekt die resulaten soms wel dagelijks met seniorleden. En als je een onderzoek presenteert waar je jaren mee bezig bent geweest dan ga je dat herhalen, nog een keertje meten, je wilt toch dat het klopt. Vooral als je je realiseert dat de resultaten veel aandacht van je collega's zullen krijgen.
'Er zou meer aandacht moeten komen voor het presenteren van een foutenmarge op een experiment. Dat geeft in ieder geval aan dat de onderzoeker meerdere metingen heeft verricht.
'Ik heb persoonlijk nooit fraude van deze orde meegemaakt. Wel dat andere wetenschappers onterecht met jouw data op de loop gaan om hun eigen onderzoek te versnellen. Wat ook niet zo netjes is.'
Jannie Benedictus
Lagendijk:...Meer aandacht voor een foutenmarge op een experiment...
