Van Rulers leerstoel is spiksplinternieuw. Op 1 september werd hij ingesteld door de Stichting Professionalisering Communicatiemanagement, waarin de Beroepsvereniging van Communicatie, de Vereniging voor Overheidscommunicatie en het opleidingsinstituut Van der Hilst Communicatie deelnemen. De komende vijf jaar mag Van Ruler zich bij de UT-opleiding Toegepaste Communicatiewetenschap - in drietiende weektaak - inzetten voor de professionalisering van het communicatiemanagement.
Dat dat nodig is bleek al in 1995 uit de conclusies van Van Rulers proefschrift, geschreven naast een volle baan in de communicatiepraktijk. 'Daar werd nogal fel op gereageerd, want in dat proefschrift werd eigenlijk voor het eerst de praktijk van de beroepsgroep blootgelegd. Ik fileerde daarin wat communicatiemanagers zeiden dat ze deden en belangrijk vonden, en legde dat naast de communicatietheorie. Het bleek dat er niet bepaald consistent gehandeld werd en dat er geen wetenschappelijke principes werden toegepast in de praktijk. En daarbij ging het wel om de top van het vakgebied, dus die conclusies deden pijn.'
Jong vak
Nog steeds is communicatiemanagement een jong vak, legt Van Ruler uit. Meer dan de helft van de grote organisaties in Nederland heeft geen communicatiemanager in dienst. 'Dat betekent niet dat ze niets aan communicatie doen, maar de bijbehorende taken zitten dan verspreid in de organisatie of worden uitgevoerd in combinatie met andere taken.' En bij organisaties die van zichzelf zeggen dat ze aandacht besteden aan professioneel communicatiemanagement, is de communicatiefunctie (met bijbehorend eigen budget) maar in 18 procent van de gevallen ook echt zichtbaar in de organisatie. 'Daar mag je best wat wetenschappelijke aandacht aan besteden,' vindt Van Ruler, 'want vergeet niet: bijna alles wat wij als burgers weten van grote organisaties, horen we via de stem van de communicatiemedewerkers.'
Langs een aantal lijnen wil Van Ruler bijdragen aan de professionalisering van het vak. Een publicatiereeks opzetten is er daar eenvan. 'De wetenschappelijke kennis die er is wil ik toegankelijker maken voor de beroepsgroep. Nu krijgen de professionals erg weinig wetenschappelijke publicaties onder ogen en ze gaan daar ook niet zo gauw naar op zoek.'
Verder wil Van Ruler de ontwikkeling van vakkennis bevorderen door professionals en hbo-docenten communicatie de gelegenheid te bieden om onderzoek te doen of zelfs te promoveren. Op 30 oktober kunnen gegadigden hun licht opsteken tijdens een workshop promoveren bij TCW. Doel is om wetenschappelijke oplossingen te vinden voor problemen die communicatiemanagers in de praktijk tegenkomen, en daarmee tegelijk nieuwe wetenschappelijke kennis te genereren over specifieke praktijkgebieden.
'Voorbeeld? Elk organisatie heeft of krijgt te maken met reorganisaties. Over adequate communicatiestrategieën in reorganisatietrajecten is nog heel weinig bekend. Er zijn heel veel communicatiemanagers met ervaring op dat gebied, maar wetenschappelijke kennis is er nauwelijks.
'Een kenmerk van reorganisaties is dat mensen opeens ontzettend informatiebehoeftig worden. Dat is logisch, want in tijden van onzekerheid wil een mens informatie. Maar voor een organisatie is dat vaak een dilemma, want ook de directie weet vaak zelf nog niet precies wat er gaat gebeuren. Moet je dan niks zeggen? Moet je bij wijze van ritueel een nietszeggende presentatie houden? Of moet je toch iets anders doen?
'Een informatiestilte is gevaarlijk: dan geef je mensen het gevoel dat ze niet bestaan. Loze informatie verstrekken is ook gevaarlijk, want daarmee bereik je dat mensen zich niet serieus genomen voelen. Wat dan wel? De tendens in de theorievorming is dat een open vorm van communicatie het beste werkt; mensen betrekken bij het besluitvormingsproces. Dat is voor het management vaak heel moeilijk, want dan moeten ze toegeven dat ze zelf ook niet alles weten.'
Van Ruler vindt het 'heel logisch' dat haar nieuwe leerstoel in Twente terecht is gekomen: 'Het zoeken naar oplossingen voor problemen uit de praktijk, de toegepaste component, staat hier heel centraal in de opleiding,' aldus Van Ruler, die ook aan de VU in Amsterdam verbonden is als uhd. Haar Twentse studenten vindt ze 'ontzettende schatjes' en 'heel constructief', maar dat komt ook omdat ze in Amsterdam gewend is college te geven aan 'hele meutes'. In Twente biedt de beperkte groepsgrootte meer ruimte voor persoonlijk contact en interactie tijdens de colleges ('ik laat ze zelf de colleges voorbereiden en de discussies leiden') en dat bevalt haar uitstekend.
En die lange treinreis tussen Amsterdam en Drienerlo, elke vrijdag twee keer? 'Ach, tegen de tijd dat ik uit moet stappen heb ik alweer een paar scripties nagekeken.'
Menno van Duuren
Betteke van Ruler...Twentse studenten zijn ontzettende schatjes...
