De HBO-raad, de universiteitenvereniging VSNU en de studentenvakbonden zijn verbolgen over de eerste onderwijsbegroting van het kabinet Balkenende.
Wat de ene hand geeft, neemt de andere weer terug. Dat concludeert de HBO-raad uit de ontwerpbegroting voor 2003. Weliswaar krijgt het HBO meer geld omdat er meer studenten komen, maar door een opeenstapeling van bezuinigingen gaat ongeveer hetzelfde bedrag weer van het budget af.
'Het kabinet moet keuzes maken', meent Duco Adema, woordvoerder van de HBO-raad. 'Misschien moet het collegegeld drastisch worden verhoogd. Een andere oplossing kan zijn dat de overheid voor studenten maar één bacheloropleiding bekostigt. Als het kabinet niet kiest, zullen hogescholen worden gedwongen meer studenten eerder weg te sturen.'
De Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) meent dat de HBO-raad zich tegen de student keert in plaats van de bezuinigingen te bekritiseren. 'Voor iedere student die het HBO na een jaar wegstuurt, krijgen ze van de overheid één jaar en drie maanden betaald. De HBO-instellingen geven hiermee toe dat het bindend studieadvies louter een bezuinigingsmaatregel is.'
Het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) is 'verbijsterd' door de begroting en vreest hoge collegegelden. Voorzitter Linda van Beek: 'Hoge collegegelden werpen financiële drempels op. Je kunt niet riskeren een studie te doen als je toekomst onzeker is, zeker niet met economische tegenwind. Bovendien zijn studenten met minder draagkrachtige ouders huiverig om te lenen.'
Ook het vouchersysteem, waarbij de student met een soort strippenkaart zelf bij de instellingen onderwijs inkoopt, kan de goedkeuring van Van Beek niet wegdragen. 'Als je twee studies doet, is je strippenkaart twee keer zo snel op. Vraaggericht onderwijs is mooi, maar dat kun je ook in andere stelsels verwerken.'
De LSVb vraagt zich af of de begroting geen proefballon is. 'De student wordt van deze plannen hoe dan ook de dupe', zegt LSVb-voorzitter Noortje van der Meij, 'want de bezuinigingen zijn niet gespecificeerd. We hebben er geen goed woord voor over.'
Waar de LSVB en het ISO wel iets in zien is de mogelijke invoering van studietaks. De studietaks houdt in dat de student na zijn studie een deel van zijn beurs via de belasting terugbetaalt. De voordelen van die taks zouden zijn dat studenten minder afhankelijk zijn van hun ouders en dat ze later, wanneer ze onverhoopt geen hoog salaris krijgen, de beurs naar draagkracht kunnen terugbetalen.
De VSNU is milder in haar commentaar. De bezuinigingen 'vallen niet te rijmen met de hoge verwachtingen rond de invoering van de bachelor-masterstructuur' en de begroting biedt 'weinighouvast' voor de ambities rond de kenniseconomie. Maar de VSNU noemt de plannen voor deregulering 'veelbelovend' en ziet de wijzigingen in het bekostigingsstelsel 'met belangstelling tegemoet'. Verder nauwelijks krachttermen. De universiteiten hoeven dan ook procentueel de helft minder te bezuinigen dan het HBO.
