Binnenhof, woensdagochtend 24 april - 'Jongens, beloof me even: niets slopen en niks stelen. Ik ben zo weer terug.' Discussieleider Karel van der Graaf kent zijn pappenheimers: in een grijs verleden heeft de populaire Avro-presentator zelf gestudeerd, in Rotterdam was dat. Waarschijnlijk ook daarom bevinden er zich vandaag vier Rotterdammers onder de twaalf studenten die nu plotseling helemaal alleen in de Ridderzaal staan.
'Ik ga er toch op zitten', zegt een Nijenrodiaan, te herkennen aan zijn roodgeelgestreepte dispuutsdas. Een grapje, want Karel heeft 'zijn jongens' op het hart gedrukt onder geen beding de fluwelen verhoging met daarop de tronen van Beatrix en Claus te beklimmen. 'Zelfs niet doen alsof je erop klimt', waarschuwde hij. 'Wat zeg ik: niet eens doen alsof je doet dat je erop klimt. Op dat soort grapjes, kan ik je verzekeren, wordt hier met een minimum aan humor gereageerd.'
Behalve Erasmusstudenten en Nijenrodianen heeft Karel vier Twentse studenten opgetrommeld. Joost Berkers, Floor Saris, Steven Teuns, en Mark de Jonge. 'Een maand geleden belde Van der Graaf de Student Union op', vertelt De Jonge. 'Of Enschede een debatingclub had, en of die mee wilde discussiëren tijdens een lijsttrekkersdebat.' Een debatingclub hadden ze niet, maar de Student Union was wel zo slim om rapjes vier mondige studenten bij elkaar te scharrelen. 'We hebben allemaal iets met politiek of het bedrijfsleven', zegt Saris, die zelf onlangs een congres over macht in beide sectoren organiseerde.
Ze vertelt over de avond drie weken terug, toen Karel hen in een Amersfoorts Grand Café tekst en uitleg gaf. De presentator had blauwomrande ogen gehad van een avondje doorzakken met niemand minder dan Pim Fortuyn.
Kroegtijger Karel, opvallend stevig in het echt, ontpopt zich als een ware control freak. Lang voordat de jubilerende ondernemers van de Maatschappij voor Handel en Nijverheid en de vier lijstrekkers die op hun feestje zullen debateren in de Ridderzaal arriveren, beent de presentator onrustig en commanderend in de rondte. 'Wat doetdat vreselijk lelijke bord daar?', zegt hij tegen een decoropbouwer. 'Weg ermee. Steek maar in de fik of zo. Als ik het maar niet meer terug zie.' En: 'De afstand tussen de stoelen zou dertig centimeter zijn. Dit zijn er zestig.' Tegen de geluidsman: 'Je weet het, hè: als ik 'dank u' zeg, dan draai jij de spreker onmiddellijk weg.'
De rol die Karel zijn studentjes heeft toebedacht, is nogal instrumenteel, om het sjiek te zeggen. De show moet geolied lopen, en daar kunnen zij een bijdrage aan leveren. Zodra Karel tijdens de discussie zegt: 'Vragen uit de zaal?' moeten ze naar de interruptiemicrofonen vliegen en een pittige vraag stellen.
Na afloop in Sociëteit De Wit zal Karel vertellen waarom - de zaal zit immers vol met mondige ondernemers. Karel: 'Ondernemers zijn diplomatiek en omslachtig. Ze komen met voorzichtige vraagjes. Dan kakt de boel gegarandeerd in, dat heb ik vaker meegemaakt. Daarom moesten jullie' - hij wijst de kring rond - 'ervoor zorgen dat geen van die brave borsten een vraag kon stellen.'
Alles komt af, en op tijd. De leden van de Maatschappij voor Handel en Nijverheid druppelen binnen. Thom de Graaf, Jan-Peter Balkenende, en Hans Dijkstal maken hun opwachting. Alleen Pim Fortuyn en zijn hofhouding ontbreken nog. Maar dat hoort zo, Fortuyn heeft er een sport van gemaakt de mensen even te laten wachten: hij mag graag met rechte rug en brede lach binnenmarcheren terwijl de rest al is begonnen. Dus eigenlijk zijn we compleet.
De Maatschappij voor Handel en Nijverheid bestaat vandaag 225 jaar. Dit lijstrekkersdebat in de sjiekste aller zalen vormt het hoogtepunt van de lustrumviering. De Maatschappij heeft voor het verrassende thema 'bedrijfsleven en politiek' gekozen. De lijsttrekkers, voorlopig minus Fortuyn, zijn ervoor gaan zitten op een podium. Tegenover hen, ook op een verhoging, zullen straks zes door Paars teleurgestelde captains of industry plaatsnemen. Karel van der Graaf zal ervoor zorgen dat de zaakjes goed worden uitgepraat.
Maar eerst spreekt Maatschappij-voorzitter M. Platschorre een welkomswoord. 'Verbindingen maken, naar de toekomst en met elkaar - daar gaat het om', orakelt hij. 'Of dat nu tussen Palestijnen en Israëliërs is, tussen arm en rijk, of tussen bedrijfsleven en politiek.'
Karel kan er makkelijk chocolade van maken: na Platschorre is het de beurt aan demissionair vicepremier Annemarie Jorritsma, en voor zij goed en wel haar inleidende praatje heeft afgerond, wijst de Netwerkpresentator een fijne kloof tussen politiek en bedrijfsleven aan. 'Mevrouw Jorritsma', zegt Karel, 'ik weet wel wat meneer Platschorre bedoelt. Uw kabinet draait om vijf voor twaalf het besluit om de JSF te kopen terug. Met zoveel onvoorspelbaarheid kan het bedrijfsleven weinig.'
Jorritsma, gekleed in stemmig paars, kijkt ontstemd. Inwendig hinkt ze op twee gedachten. Enerzijds moet ze het kabinetsbesluit welverdedigen - wat ze dan ook maar doet. Anderzijds heeft ze zichtbaar de smoor in over de wispelturige PvdA-ministers. 'Een campagnestreek van Melkert?', zuigt Karel. 'Hierop ga ik maar niet in', gromt Jorritsma met een gezicht dat boekdelen spreekt.
Melkert zelf schittert door afwezigheid. De PvdA-voorman heeft bedankt voor het debat, tot ongenoegen van de zaal en ook de andere lijsttrekkers. 'Slapjes en draaikonterig', oordeelt De Graaf over Melkerts JSF-u-bocht. 'Inconsequent', vindt Balkenende. Dijkstal: 'Een teken van tanend leiderschap.'
De man van wie de nekslag mag worden verwacht, heet Pim Fortuyn: Melkerts politieke tegenpool. Pim is net binnen. Precies op het moment dat Jorritsma naar het katheder stapte, zwaaiden de deuren open en wandelde de LPF-lijsttrekker de Ridderzaal in. De leden der NMNH klapten voor de Vice-premier, maar keken naar de LPF-lijsttrekker. Fortuyn blikte parmantig de zaal in en wuifde. Het applaus hangt aan zijn kont.
Wat vindt professor Pim van het JSF-verhaal?
'Ik vind het heel knap en belangrijk dat een politicus terug durft te komen op een eerder ingenomen standpunt', spreekt hij. 'Melkert beroept zich op het voortschrijdend democratisch inzicht, en hij heeft groot gelijk. Daarvoor is hij aangenomen. Een politicus moet altijd blijven wikken en wegen.'
Even blijft het stil. Dijkstal grijnst. Balkenende tuit zijn lippen. De Graaf staart glazig naar Fortuyn. Het is Schiphol-directeur Gerlach Cerfontaine die nogmaals zegt dat het vijf voor twaalf was en dat dit soort onvoorspelbaar gedrag echt niet kan. 'Lulkoek', blaft Fortuyn. 'Jullie zijn toch ondernemers? Ik dacht dat ondernemers wel raad wisten met veranderingen. Niet zeuren dus.'
De discussie meandert langs de geheide en heikele thema's van de campagne 2002. Veiligheid, onderwijs, de wao, het asielbeleid. 'Vragen uit de zaal?', oppert Karel tijdens het laatstgenoemde discussiepunt. Inzet zijn de bureaucratische problemen die Philips ondervond toen het bedrijf driehonderd Aziatische toptechnici wilde aantrekken. 'Die procedure duurt soms wel anderhalf jaar!', foeterde topman Van der Waaij. Dat moet toch sneller kunnen, is zijn stelling.
Vier studenten schieten op de microfoons af. Steven Teuns accelereert het vlotst. 'Meneer Fortuyn, Aziatische toptechnici hebben vaak een vrouw en kinderen. Wat vindt u: mogen die meekomen?'
'Onder twee voorwaarden', zegt Fortuyn. 'Als ze na een paar jaar weer vertrekken, en als Philips vol-le-dig garant staat voor onderdak, kosten en werkgelegenheid van die mensen. En dus niet de maatschappij, begrijpt u? Dat wil ik maar zeggen.'
Achter Teuns staat Floor Saris. Ze heeft een vraag, maar Karel ziet haar niet. Eigenlijk ziet hij haar elke keer niet, en staat Floor d'r een beetje voor spek en bonen bij. Gelukkig is Karel de beroerdsteniet. Na afloop komt hij nog een keer of vijf terug op het feit dat hij die 'arme lieve Floor' vergeten is. Karels oogjes twinkelen schalks wanneer hij aan het einde van de drukke middag arme lieve Floor ten afscheid een zoentje geeft.
