Het 'vrije' onderzoek van de universiteiten raakt steeds meer in de knel door eisen van schijnbaar gulle subsidiegevers. De toekomstige basis voor wetenschappelijke vernieuwingen komt in gevaar.
Met deze waarschuwing heeft de Adviesraad voor Wetenschaps- en Technologiebeleid (AWT) zich gewend tot de ministers Hermans (OCenW) en Jorritsma. De raad meldt dat de verhouding tussen 'gebonden' en vrij onderzoek is scheefgegroeid. Daarmee keert ze zich expliciet tegen recente pleidooien voor nog meer sturende invloed op de universiteiten.
Volgens de adviesraad zijn er steeds grotere bedragen gemoeid met onderzoeksubsidies aan universiteiten. Diverse ministeries, de Europese Unie, onderzoekfinancier NWO, plus collectebusfondsen zoals de Hartstichting zijn samen goed voor een geldstroom van 800 miljoen euro per jaar.
Maar deze weelde is schijn, stelt de AWT. Want subsidiegevers dekken nooit alle kosten van een project. Gemiddeld moet de universiteit een bijna even groot bedrag zelf bijpassen; door deze matching wordt nog eens 700 miljoen euro van het vaste onderzoeksbudget aan voorwaarden gebonden. Volgens de raad legt dit 'een te groot beslag' op de ruimte voor vrij onderzoek.
De universiteiten wezen er al eerder op dat hun ruimte voor echt onderzoek steeds kleiner wordt door de groeiende invloed van subsidiegevers. Voor de AWT is het de eerste keer dat ze dit probleem onderstreept. Tot voor kort steunde de raad nog pleidooien om onderzoeksgeld over te hevelen naar landelijk financier NWO, die beter in staat zou zijn om kwaliteit te bevorderen.
Toch pleit de adviesraad nog niet onverkort voor verhoging van de universitaire basisfinanciering. Ook aanpassing van de vorm waarin subsidies verstrekt worden - vaker vergoeding van 'integrale' kosten - kan de ruimte voor het vrije onderzoek herstellen.
De raad plaatst overigens ook vraagtekens bij de rol van de universiteiten. Dat ze een speelbal van andermans prioriteiten dreigen te worden, zou ook te wijten zijn aan hun gebrekkige onderzoeksprofilering. Dat laatste zegt ook werkgeverskoepel VNO-NCW in een eerste reactie. 'Een universiteit moet niet naar elke subsidie willen meedingen', aldus een woordvoerder. 'Laat men maar scherpere strategische keuzes maken'.
Om zicht te krijgen op de juiste oplossing voor het behoud van vernieuwend universitair onderzoek, zal de AWT nu een werkconferentie beleggen met alle betrokken partijen.
