Competentiegericht onderwijs houdt in dat studenten worden beoordeeld op bekwaamheden, opgebouwd uit elementen als kennis, vaardigheid en soms aangevuld met houdingsaspecten. De klassieke vorm van onderwijs voor de student, het zoveel mogelijk verwerven van vakkennis, verdwijnt daarmee steeds verder naar de achtergrond.
Waarom is er zoveel weerstand tegen het competentiegerichte onderwijs?
'Veel academici noemen het HBO-achtig, het zou een niet-wetenschappelijk karakter hebben. Het is een gevoelig onderwerp. Ik noemde het Studenten Onderwijs Convent (organisator van de onderwijsdag, red.) moedig, omdat zij juist dit onderwerp ter sprake brachten op de onderwijsdag in februari. Men vergeet echter dat ook de vaardigheden die noodzakelijk zijn voor een toponderzoeker als competenties kunnen worden bestempeld. Daarbij, het is juist de uitdaging om competenties op wetenschappelijk niveau te ontwikkelen. Je formuleert een competentie dan als volgt; 'de student is in staat om een probleem met betrekking tot ... op te lossen, met gebruikmaking van ...' Of: 'de student kan zelfstandig onderzoek verrichten naar ... waarbij bij de inrichting rekening gehouden wordt met ...'
Wat zijn de voordelen van deze vorm van onderwijs?
'Meer lijn in het curriculum, een betere aansluiting met de beroepspraktijk en het bedrijfsleven, een realistischer toetsing, een verhoging van de motivatie voor studieonderdelen. De gemiddelde afgestudeerde student weet zelden precies aan te geven wat hij nu kan. De ontwikkelingen in de kennismaatschappij vragen bekwaamheden op hoog niveau. Op dit moment moeten we ons afvragen of het huidige onderwijs wel voldoende bijdraagt aan die ontwikkelingen. We moeten de competenties daarnaar inrichten. Er is ook een leerpsychologische overweging om te kiezen voor competentieonderwijs: je leert sneller op basis van concrete vaardigheden.'
Hoe gaat dit er in de praktijk uitzien?
'Eigenlijk is er onbewust op veel faculteiten al een compentiegericht curriculum doorgevoerd. Bijvoorbeeld daar waar veel in laboratoria wordt gewerkt. Op de onderwijsdag kwam er een student chemische technologie naar metoe, die aangaf veel te herkennen. Studenten moeten al vaak zelf een onderzoek inrichten. Op die manier worden ze op een persoonlijke manier geconfronteerd met hun werkgebied en dat hoeft niet per se in het bedrijfsleven te zijn. Dat kan dus prima in het laboratorium, in een werkgroep of in het bestuur van een vereniging binnen de universiteit. Het grappige is dat wanneer een student binnen zijn werkgebied doelgericht bezig is, hij ook nieuwsgieriger wordt. De ervaring heeft mij geleerd dat er juist dan in recordtempo's vakliteratuur wordt doorgenomen.'
Wat wordt de rol van de docent in het competentiegerichte onderwijs?
'De docent wordt de ontwerper van het leertraject en minder de informatieoverdrager. Van de docent verwachten we dat hij of zij de beoogde opbrengsten van zijn of haar vak kan beschrijven in competenties, passend binnen het overkoepelende opleidingsprofiel. Om de competenties te toetsen ontwerpt de docent een proeve van bekwaamheid. Tijdens de leerweg van de student is de docent behulpzaam bij het coachen, het zoeken en aandragen van relevante informatie, het leiden van discussies, het verbeteren en beoordelen van de tussen- en eindproducten.'
Een proeve van bekwaamheid?
'Hierin levert de student het bewijs dat hij of zij inderdaad over de bekwaamheden beschikt. Als de competentie bijvoorbeeld zegt: '... is in staat om een ontwerp te maken ten behoeve van ...' dan bestaat de toets uit het leveren van een dergelijk ontwerp. Het huidige onderwijs bestaat uit het halen van de cito-toets, proefwerken, tentamens. Voortdurend moet je een bewijs leveren: dan mag je door. Het gaat er nu om dat we een systeem ontwikkelen waardoor bijzondere talenten duidelijk worden. De student moet laten zien wat hij of zij kan, waar ze goed in zijn.'
Hoe ver staat de UT nog af van dit onderwijsmodel?
'Niet ver, ook omdat het onbewust al enigzins is doorgevoerd op faculteiten. En daarmee staat de UT aan kop. Uiteindelijk zal dit een universiteit worden waar talent zich kan ontplooien, maar ook waar talent talent ontmoet. Nu gaat dat laatste nog veel te veel verloren. Daarbij, de moderne student is aan competentiegericht onderwijs toe. Die signalen krijg ik steeds vaker.'
