Tijdens de oratie van prof. dr. Wiebe Kruijer als hoogleraar Moleculaire Biologie, werd duidelijk dat stamcellen nog lang niet op grote schaal therapeutisch inzetbaar zijn.
Embryonale stamcellen kunnen nog alle kanten op. Door asymmetrische celdeling vernieuwen ze zichzelf in een exacte kopie en in een meer gespecialiseerde cel. Daarmee ligt de bevruchte eicel aan de basis van ieder mens. Die bestaat uit een miljoen maal een miljoen cellen, waarvan er tweehonderd verschillende typen bestaan. In 1998 werden de eerste stamcellen uit de mens geïsoleerd en in cultuur gebracht.
De embryonale stamcellen komen van rest-embryo's die zijn ingevroren na IVF-behandelingen. Daarnaast zijn er ook adulte stamcellen die een belangrijke rol spelen bij de regeneratie van weefsels tijdens het leven. Vooral de bloedvormende cellen in het beenmerg hebben een groot vermogen om zich te vermeerderen. Tijdens zijn oratie gaf prof. dr. Wiebe Kruijer aan dat therapie-strategieën hier tegen de nodige problemen aanlopen. Deze stamcellen moeten worden gewonnen uit de aangedane organen zelf. Hoe ouder de patiënt, hoe moeilijker ze te vinden zijn. Ook is nog veel onbekend over de kweekcondities.
Dat geldt trouwens ook voor de stappen van het differentiatie-proces van embryonale stamcellen. Dit gebeurt onder toevoeging van signaalstoffen die als het ware de cellulaire communicatie verzorgen tijdens dit proces. `Nog veel kennis ontbreekt van deze stappen en van de signaalstoffen. Veel trial and error onderzoek is nodig, waarbij de moleculaire ontwikkelingsbiologie een belangrijk vakgebied is', aldus Kruijer.
Een geslaagde therapie is volgens Kruijer een combinatie van genetische behandel-kennis, moleculaire biologie en van techniek. Enigszins succesvol, want meetbaar, is bijvoorbeeld de behandeling van Parkinson. Deze is alleen nuttig als van een goede integratie sprake is van de (signaal-)stof met de omliggende hersencellen.
Nieuwsgierig is de hoogleraar naar Koreaanse onderzoekers die in februari van dit jaar therapeutisch gekloneerde embryonale stamcellen wisten te isoleren. Uit humane eicellen van een onbekende donor wordt de celkern verwijderd waarna een lichaamseigen cel van de patiënt wordt ingebracht. Kruijer: `Of dit een veilige manier voor therapeutische toepassingen is, is nog de vraag. Ik wacht de volgende publicatie van de Koreaanse onderzoeksgroep af.'
Ondanks de onmiskenbare nadelen van het gebruik van adulte stamcellen, vraagt de hoogleraar van de werkeenheid polymeerchemie en biomatarialen (faculteit TNW) zich toch af of deze wellicht plastisch genoeg zijn voor toekomstige behandelingen. Het succes hangt sterk af van hoe de mechanismen van de- en re-differentiatie, vergelijkbaar met het stekken van planten, precies blijken te werken. `Veel ethische problemen zijn in dit geval niet meer aan de orde', stelt Kruijer. `In het algemeen staan therapieën met stamcellen nog in de kinderschoenen. Er is vooral behoefte aan een betere beschrijving en modellering op moleculair niveau.'
CvB-lid Huib de Jong verwelkomde de hoogleraar, die overigens al vanaf april 2003 is aangesteld. Hij sprak `de hoop en de verwachting' uit dat de normatieve debatten waartoe het vakgebied van Kruijer aanleiding geeft `op een universiteit als die van Twente van de grond zullen komen en op een zuivere manier gevoerd worden'.
