Behoud van het Twentse landschap. Regenwater beter benutten. Het beeld van water terugbrengen in de omgeving. Scherpe beheersing van waterschapslasten. Dat zijn de vier verkiezingspunten waarmee Stefan Kuks dezer dagen campagne voert. In zelfgemaakte en -verspreide folders. Want, erkent Kuks, de stembiljetten stromen niet automatisch en massaal binnen omdat Twentenaren zo betrokken zijn bij het waterbeheer in hun regio. Daar is wel wat extra inspanning voor nodig.
`Er staat wekelijk iets in de krant over de projecten die het waterschap allemaal uitvoert, maar de bestuurders zelf blijven tamelijk onzichtbaar. En als de media dan ook nog weinig belangstelling hebben voor deze verkiezingen, wordt het inderdaad lastig om kiezers te mobiliseren.' Dus zelf flyeren dan maar.
Zes jaar geleden was Kuks' foldercampagne verrassend succesvol. Hij werd niet alleen een van de veertig bestuursleden, maar door zijn medebestuurders ook nog eens in het dagelijks bestuur gekozen, het college van dijkgraaf en hoogheemraden. Daarin kreeg hij de portefeuille financiën en economische zaken. Het kost de UT'er een halve weektaak, waarvoor hij van zijn werkgever CSTM buitengewoon verlof krijgt, tegen inlevering van zijn wedde als hoogheemraad.
Volgens Kuks is er wel sprake van enige kruisbestuiving in zijn dubbelfunctie: `Bij het waterschap houd ik me natuurlijk vooral met praktijkgerichte, regionale zaken bezig en op de UT meer theoretisch en in internationaal perspectief. In elk geval is het zo dat de stukken die ik in mijn ene baan lees vaak ook relevant zijn voor mijn andere functie en omgekeerd, dus dat scheelt tijd. Mijn UT-kennis geeft me wel een voorsprong op mijn collega-bestuurders, denk ik, en het helpt natuurlijk als je een visie moet formuleren op het regionale beleid in breder perspectief. En mijn ervaringen op het regionale operationele niveau zijn erg handig bij het beoordelen van de haalbaarheid van allerlei grootse plannen. Als ik een praatje houd op een internationale wetenschappelijke conferentie, heb ik veel succes met mijn praktijkvoorbeelden, die van een geheel andere orde zijn.'
Kuks wil graag verder met zijn klus, maar moet het eerst opnemen tegen 88 medekandidaten. Er zijn 30 zetels (tien minder dan vorige keer) te vergeven en vervolgens moet het college nog worden samengesteld. De afgelopen jaren heeft het dagelijks bestuur van Regge en Dinkel een tamelijk progressief beleid gevoerd, vindt Kuks. `Natuurlijk heb je als waterschap van de overheid een vastomlijnde taak gekregen. Maar elk waterschapsbestuur kan wel zijn eigen keuzes maken in de manier waarop die wordt uitgevoerd: het ene waterschap is duidelijk ambitieuzer in tempo en doelstellingen dan het andere. Je kunt er als bestuur voor kiezen om je puur op je core business te concentreren, zoals waterzuivering en het reduceren van overstromingsgevaar. Maar je kunt ook meer anticiperend bezig zijn en kijken naar manieren waarop je verbanden kunt leggen met bijvoorbeeld ruimtegebruik voor recreatie, natuurbeheer en woningbouw.'
Overtollig
Dat soort afwegingen zal steeds vaker gemaakt moeten worden, stelt Kuks. Het overheidsbeleid is immers naast het keren ook steeds meer gericht op het accommoderen van water (het creëren van ruimte voor - overtollig - water). En dus legt het water een steeds grotere claim op het ruimtegebruik. Driedui-zend hectare waterberging moet zijn waterschap realiseren. De eerste 65 hectare bij Hengelo zijn inmiddels klaar: de retentiegebieden liggen erbij als kleine natuur- en recreatiegebieden en zijn voorbeeldprojecten voor de rest van Nederland volgens Kuks.
In zijn proefschrift dat hij volgende week vrijdag (19 november) verdedigt, behandelt de CSTM-onderzoeker onder meer een aantal cases en trends in het Nederlandse watermanagement. Kuks constateert dat water langzamerhand het leidende principe is geworden in de ruimtelijke ordening. `Waar kun je nog bouwen en waar niet, wat zijn risicogebieden bij hoogwater, hoe pas je het bestemmingsplan daarop aan, waar vang je overtollig water op, welke grond koop je daarvoor aan. Dat soort vraagstukken lossen de waterschappen nu in goed overleg met de gemeentes op. Maar ik verwacht dat dat overleg, waar veel van afhangt, meer geformaliseerd zal worden.'
En de burger gaat ook meer merken van het oprukkende ruimtebeslag van het water, verwacht Kuks. Misschien is er eerst een nieuwe hoogwatercrisis voor nodig zoals in 1998, maar gemeenten en waterschappen zouden wel- eens hardere middelen moeten gaan hanteren om de nodige maatregelen te kunnen nemen. Nu wordt er nog netjes grond aangekocht als er een waterbergingsgebied moet worden aangelegd, maar Kuks sluit niet uit dat in de toekomst noodgedwongen ook onteigeningen moeten plaatsvinden. Weliswaar tegen betaling, maar toch.
Ook de veranderende regelingen rond aansprakelijkheid voor wateroverlast gaat de burger aan den lijve ondervinden, voorspelt Kuks. `De overheid wil af van een grootschalige toepassing van een nationaal noodfonds bij hoogwatercalamiteiten zoals in 1998. Er zijn nu systemen in discussie waarin het aansprakelijkheidsdenken centraal staat. In een van die systemen kan het waterschap aansprakelijk gesteld worden als het gefaald heeft in het realiseren van bijvoorbeeld voldoende waterberging. Als de schade niet te verhalen is op een falend waterschap, zullen de burgers de rekening zelf moeten betalen, of zich daartegen moeten verzekeren. Alleen in extreme gevallen is er dan nog een beroep mogelijk op een noodfonds. Ik verwacht dat over tien jaar de eerste overstromingsverzekeringen op de markt komen.'
We zullen eraan moeten wennen, stelt Kuks. `We moeten afscheid nemen van het idee dat wij Nederlanders ruimte kunnen veroveren op het water. We leven nu eenmaal in een natte delta en zullen het water de ruimte moeten geven. Anders neemt het water z'n eigen weg.'
