De leider van een democratische beweging kan zelf niet al te democratisch zijn, want met teveel democratie zal hij zich niet als leider kunnen handhaven. Maar belangrijker: de moderne voorman gaat het volk niet meer voor in de zin dat z'n volgelingen hem achterna lopen. Nee, de moderne voorman staat voor z'n volgelingen zoals een cabaretier voor z'n publiek. Met z'n gezich er naar toe. Hij spiegelt zich in zijn volgelingen, opdat zijn volgelingen zich in hem kunnen spiegelen. En u weet hoe dat gaat met spiegels: doet u een stap naar links, dan doet uw beeld een stap naar rechts. Een linkse leider moet rechts zijn, en een rechtse leider links.
Dit verschijnsel beperkt zich niet tot de politiek. Ik heb lange tijd getwijfeld of ik wel een christen ben, maar sinds ik de paus een paar keer aandachtig heb beluisterd weet ik het zeker: ik ben christen en hij niet. Voor de paus mag u hier ieder ander fundamentalistisch geestelijk leider invullen. Sinds Khomeini beschouw ik mijzelf getuigend moslim. En sinds ik een Newyorkse rabbijn de moord op premier Rabin heb horen toejuichen, voel ik mij een diep religieuze jood.
Leiders handelen in spiegelbeeld. Maar leiders niet alleen. Het tegenwoordige straatbeeld wordt bepaald door mensen die rondlopen met een levensgrote spiegel voor hun kop. Ik heb eigenlijk nooit beseft dat ik een goede vaderlander ben, maar sinds ik een CP'86-aanhanger aan het werk heb gezien weet ik het zeker...
Als u er even voor gaat zitten, zult u uit eigen ervaring razendsnel talloze treffende gewaarwordingen volgens dit stramien hebben toevertrouwd aan uw tekstverwerker. De mijne steken daar schriel tegen af. Zo ziet u maar: had u toch nooit gedacht dat er een columnist in u schuil ging, maar sinds u een stukje van mij heeft gelezen weet u het zeker...
